Hazırlanan bu makalede yapım işlerinde işin yapılacağı yerin idare tarafından yükleniciye teslim edilmesi ile ilgili hususlar açıklanmış, işyeri tesliminin önemi ile dikkat edilmesi gereken hususla açıklanmaya çalışılmıştır.
1. İşyerinin Yükleniciye Teslimi Kavramı
Kamu İhale Kurumu tarafından EKAP AKADEMİ sayfası üzerinden yayımlanan Kamu İhale Terimler Sözlüğünde İşyerinin yükleniciye teslimi; “Yapım işlerinde iş yerinin yükleniciye teslimi, sözleşmenin imzalanmasından sonra, sözleşmede yazılı süre içinde işe başlanabilmesi için işyerinin, ihaleye esas proje ve mahal listesine göre; eksen kazıkları, someler, röperler ve benzerleri, proje sahası, güzergâh, zemin veya buna benzer yerler üzerinde kontrol edilerek, idare tarafından görevlendirilen yapı denetim görevlisinin de bulunduğu komisyon tarafından yükleniciye teslim edilmesi.” olarak ifade edilmiştir.
2. İşyeri Kavramı
Yine aynı şekilde Kamu İhale Terimleri Sözlüğünde İşyeri ise “Yapım İşleri Genel Şartnamesine göre yapım işinin meydana getirildiği yerler ile iş süresince geçici veya sürekli olarak kullanılan bina, arazi, arsa, malzeme ocakları vb. yerler.” olarak ifade edilmiş olup, işyeri idare tarafından tip sözleşmenin “İşin adı, yapılma yeri, niteliği, türü ve miktarı” başlıklı 3. Maddesinin “3.2. İşin yapılma yeri” alt maddesinde belirtilmektedir.
3. Sözleşmelerde Yer Alması Zorunlu Görülen Hususlar
Kamu ihtiyaçlarının 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri kanununa uygun bir şekilde karşılanmasını sağlamak üzere, sözleşmelerde yer alması zorunlu görülen hususlar ilgili kanunun 7. maddesinde belirtilmiş olup, bu hususlar arasında İşin yapılma yeri, teslim etme ve teslim alma şekil ve şartları da yer almaktadır.
Buna göre yapılan düzenlemelere baktığımızda öncelikle idareler tarafından ihale dokümanı kapsamında yapım işlerine ait tip sözleşme dikkate alınarak, sözleşmenin “İşe başlama ve bitirme tarihi” başlıklı 9. maddesinde işyeri tesliminin kaç gün içinde yükleniciye yapılacağını aşağıda yer verilen madde de düzenlemektedirler.
“9.1. Sözleşmenin imzalandığı tarihten itibaren ………………. (rakam ve yazıyla) ………………. gün içinde Yapım İşleri Genel Şartnamesi hükümlerine göre yer teslimi yapılarak işe başlanır.”
Burada boş bırakılan kısımdaki süre için belirlenmiş herhangi bir yasal düzenleme bulunmadığından dolayı bu süre idare tarafından belirlenmekte olup, genellikle 5-10 gün arasında bir süre tercih edilmektedir.
Bu sürenin belirlenmesine yönelik öneri olarak işyerinin yükleniciye teslim edilmesine engel bir durumun varlığı halinde idare tarafından bu durumun ortadan kaldırılması ile ilgili süre dikkate alınarak en başta işyeri teslim süresini uzun tutulabilir.
4. İşin Süresi İşyeri Teslimi İle Birlikte Başlar
Yapım işlerinde sözleşme maddesinde belirtildiği üzere işin süresi işyeri teslimi ile başlamaktadır. Bu husus özellikle 08/08/2019 tarih ve 30856 sayılı Resmi gazetede yayımlanan ve 18/08/2019 tarihinde yürürlüğe giren değişiklikler sonrasında tip sözleşmeye eklenen ek madde (9.5) ile; “Yüklenicinin sözleşmede belirlenmiş olan süre içinde yer teslimi için hazır bulunmaması halinde bu durum idare tarafından görevlendirilen yapı denetim görevlisinin de bulunduğu komisyon tarafından süre bitiminde tutanak altına alınır ve işin süresi başlar.” düzenlemesi açıkça ifade edilmiştir.
5. Yapım İşleri Genel Şartnamesinin İşyerinin Yükleniciye Teslimi İle İlgili Düzenlemeleri
Yapım işlerine ait tip sözleşmenin yukarıda yer verilen maddesinde (9.1.) Yapım İşleri Genel Şartnamesi hükümlerine göre yer teslimi yapılarak işe başlanacağı düzenlendiğinden dolayı işyerinin yükleniciye teslimi ile ilgili olarak Yapım İşleri Genel Şartnamesinde birtakım düzenlemelere yer verilmiştir.
Yapılan düzenlemeler Yapım İşleri Genel Şartnamesinin İşyerinin yükleniciye teslimi başlıklı 6. Maddesinde yer almakta olup, bu madde kapsamında yer alan düzenlemeler aşağıda maddeler halinde belirtilmiştir.
(1) Sözleşmenin imzalanmasından sonra, sözleşmede yazılı süre içinde işe başlanabilmesi için işyeri, ihaleye esas proje ve mahal listesine göre; eksen kazıkları, someler, röperler ve benzerleri, proje sahası, güzergah, zemin veya buna benzer yerler üzerinde kontrol edilerek, İdare tarafından görevlendirilen yapı denetim görevlisinin de bulunduğu komisyon tarafından yükleniciye teslim edilir. Bu hususta iki taraf arasında bir tutanak düzenlenir.
(2) Yer teslim tutanağının imzalanmasıyla yükleniciye yer teslimi yapılmış olur. Ancak; yer teslim tutanağında, yer tesliminin tutanağın onaylanması halinde gerçekleşmiş olacağının belirtilmesi halinde, tutanağın onaylandığının yükleniciye tebliğ edildiği tarihte yer teslimi yapılmış olur. Yüklenicinin sözleşmede yer teslimi için belirlenmiş olan süre içinde işyerinin teslimi için hazır bulunmaması halinde bu durum komisyon tarafından tutanak altına alınarak işin süresinin başladığı yükleniciye yazılı olarak bildirilir. Bu durumda, yüklenici işyerini geç teslim aldığını gerekçe göstererek süre uzatımı talebinde bulunamaz.
(3) Yüklenici, kendisine teslim edilen işyerindeki someler ve röperleri işin sonuna kadar korumak ve varsa toprak işlerine ait eksen kazıklarını da, bu işler bittikten sonra boy kesite göre tekrar yerlerine çakmak zorundadır.
(4) İdare, işin yapılacağı yerleri, sözleşme veya eklerinde aksi yazılı olmadıkça, iş için gerekli tesislerin kurulmasında ihtiyaç duyulan sahalar ile hizmet yollarının geçeceği yerleri, her türlü toprak işlerine ait olup sözleşme veya eklerinde belirlenmiş veya sonradan idarece tespit edilmiş olan ariyet ve depo yerlerini, sözleşme veya eklerinde kamuya ait ocaklardan temini öngörülen yapı malzemeleri varsa (taş, kum, çakıl, gravye, balast, stabilize vb.) bunların temin yerlerini, yükleniciye bedelsiz olarak teslim eder. İşyeri yükleniciye kısımlar halinde de teslim edilebilir.
(5) İş için gerekli olması nedeniyle, el konacak taşınmaz malların kamulaştırılmasına veya geçici işgaline ait harita, plan, cetveller ve diğer bütün işlemler, sözleşmede aksi yazılı olmadığı takdirde, idarece yapılır ve kamulaştırılacak veya geçici olarak el konacak yerler, işlemler tamamlandıkça iş programına uygun olarak kısım kısım yükleniciye teslim edilir.
(6) İşlerin yapılacağı yerlerin yükleniciye tesliminde gecikme olması ve bunun işin bir kısmının veya tamamının zamanında bitirilmesini geciktirmesi halinde, sözleşmede tespit edilen iş süresi, işin bir kısmı veya tamamı için gecikmeyi karşılayacak şekilde uzatılır.
(7) Zorunluluk halinde, sözleşme bedelinin aşılmaması ve idare ile yüklenicinin karşılıklı olarak anlaşması kaydıyla yükleniciye teslim edilmiş olan işyerlerinde değişiklik yapılabilir. Bu durumda, iş başına getirilmiş olan malzeme, araç ve makinelerin yeni iş yerine taşınması giderleri ile eski iş yerinde (kurulmuş ise) şantiye bina ve tesislerin yeni iş yerine taşınma ve kurulma giderleri yükleniciye aittir. Bu durumda işin süresi, işin bir kısmı veya tamamı için gecikmeyi karşılayacak kadar uzatılır.”
6. İşyerinin yükleniciye teslimi ile ilgili yukarıda yer verilen düzenlemeleri maddeler halinde özetlemek gerekirse;
6.1. İşyerinin yükleniciye teslim süresi idare tarafından yapım işlerinde tip sözleşmenin “İşe başlama ve bitirme tarihi” başlıklı 9. Maddesinin aşağıda yer alan bendinde ihale öncesinde belirlenmektedir.
6.2. İhale sürecinde idare tarafından giderilemeyen ve işyerinin yükleniciye teslimine engel dolayısıyla imalat yapımına engel bir durumun varlığı halinde bu engelin giderilmesi için öngörülen yaklaşık süre dikkate alınarak işyeri teslim süresinin belirlenmesi mümkündür.
6.3. Her ne kadar uygulamada işyeri çoğunlukla yapı denetim görevlileri tarafından yapılıyor olsa da yapım işlerinde işyerinin yükleniciye tesliminin yapı denetim görevlisinin de bulunduğu bir komisyon tarafından yapılması gerekmektedir. Burada komisyonda görev alacak personeller idare tarafından belirlenmelidir. Komisyon üyelerinin işyerinin Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 6. Maddesinde yer alan esaslar çerçevesinde yükleniciye teslim edilmesini sağlayacak idari ve teknik personellerden oluşması önerilmektedir. Burada özellikle işyerinin yükleniciye tesliminin yapılmasına engel bir durumun varlığı halinde yapılacak idari işlemler açısından yetkili idari personelin bulunması faydalı olabilecektir. Ayrıca işyerinin yükleniciye tesliminin hem idari hem de teknik olarak yapılması mevzuat çerçevesinde düzenlenen bir husustur.
6.4. 08/08/2019 tarihinde yapılan ve 18/08/2019 tarihinde yürürlüğe giren mevzuat değişikliği sonrasında Yüklenicinin sözleşmede yer teslimi için belirlenmiş olan süre içinde işyerinin teslimi için hazır bulunmaması zorunluluğu getirilmiş olduğundan dolayı Yapım işlerinde işyeri tesliminde yüklenici hazır bulunmalıdır. Yüklenicinin işyeri tesliminde hazır bulunmaması halinde bu durum işyeri teslim komisyonu (yapı denetim görevlisinin de bulunduğu komisyon) tarafından tutanak altına alınarak işin süresinin başladığı yükleniciye yazılı olarak bildirilmedir. Burada özellikle göz önünde bulundurulması gereken husus yapım işlerinde yüklenici işyeri tesliminde hazır bulunmasa dahi işin süresinin komisyon tarafından sözleşmede belirtilen süre içerisinde tutulan tutanak tarihi itibarıyla başlamış olacağıdır.
6.5. Yapım işlerinde işyerinin teslimi için hazır bulunmayan yüklenici işyerini geç teslim aldığını gerekçe göstererek idareden süre uzatımı talebinde bulunamaz.
6.6. Yapım İşleri Genel Şartnamesinde, işyerinin idare tarafından görevlendirilen ve yapı denetim görevlisinin de bulunduğu komisyon tarafından yükleniciye tutanak ile teslim edileceği ve bu tutanağın yüklenici birlikte düzenleneceği belirtildiğinden dolayı, işyeri tesliminin idare tarafından görevlendirilen komisyon tarafından düzenlenecek tutanak ile yükleniciye teslim edilmesi gerekmektedir. Yüklenicinin işyeri tesliminde hazır bulunmaması halinde bu tutanak komisyon tarafından tek taraflı olarak hazırlanarak yükleniciye yazılı olarak bildirilmeli. Tutanakta ayrıca yüklenicinin hazır bulunmadığı hususunun belirtilmesi faydalı olacaktır.
6.7. Yapım İşleri Genel Şartnamesinde, İşyerinin yükleniciye tutanakla teslim edilmesi gerektiği belirtilmiş olmakla birlikte söz konusu tutanak ile ilgili kamu ihale mevzuatında yer alan standart bir tutanak formu bulunmamaktadır. Ancak, Bayındırlık İşleri Kontrol Yönetmeliği ekinde “İşyeri Teslim Tutanağı” örneği bulunmaktadır. İşyeri tesliminde bu tutanak kullanılabileceği gibi bahse konu işin bilgileri ile işyerinin hangi tarihte yükleniciye teslim edildiği ve diğer sözleşme bilgilerinin yer aldığı bir tutanakla da işyeri teslimi yapılabilir.
6.8. Kamu ihale mevzuatında yer alan standart bir tutanak formu bulunmadığı gibi tutanağın kopya sayısı da belirtilmemiştir. Ancak, Bayındırlık İşleri Kontrol Yönetmeliğinde Müteahhide zemin üzerinde gösterilerek verilecek esas işyeri ile yardımcı yerler röper ve eksen kazıkları ile diğer işaretler ve malzeme ocakları gibi yerleri, müteahhit veya yetkili vekili ile gezerek gösterdikten sonra işyeri teslim tutanağının altı kopya olarak düzenleneceği belirtilmiştir. Bu nedenle idarelerin işyerinin yükleniciye teslim edildiğine ilişkin tutanağı ihtiyaçları çerçevesinde istedikleri sayıda düzenleyebilecekleri ancak, Bayındırlık İşleri Kontrol Yönetmeliğine uygun olarak alt nüsha düzenlemeleri önerilmektedir.
6.9. Yapım İşleri Genel Şartnamesinde; Sözleşmenin imzalanmasından sonra, sözleşmede yazılı süre içinde işe başlanabilmesi için işyeri, ihaleye esas proje ve mahal listesine göre; eksen kazıkları, someler, röperler ve benzerleri, proje sahası, güzergah, zemin veya buna benzer yerler üzerinde kontrol edilerek, İdare tarafından görevlendirilen yapı denetim görevlisinin de bulunduğu komisyon tarafından yükleniciye tutanak ile teslim edileceği düzenlenmiş olmasına karşın; işyerinin yükleniciye teslim edilmesini engelleyen bir problemin varlığı halinde nasıl bir yol izleneceğine yer verilmemiştir. Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 6. maddesi ile 29. maddesinde yer tesliminde gecikme olması halinde bu durumun işin bir kısmının veya tamamının zamanında bitirilmesini geciktirmesi halinde, sözleşmede tespit edilen iş süresi, işin bir kısmı veya tamamı için gecikmeyi karşılayacak şekilde uzatılacağı düzenlenmiş oluğundan, İşyerinin yükleniciye teslim edilmesini engelleyen bir problemin varlığı halinde işyeri teslim tutanağı düzenlenmeli ancak, işin fiili olarak başlatılmadığı tutanakta açıkça belirtilmelidir. Aksi takdirde yüklenicinin işyerini sorunsuz bir şekilde teslim aldığı ve işin süresinin başladığı kabul edilir. Tutanakta işin fiili olarak başlatılamadığının gerekçesi ile birlikte belirtilmesi dikkat edilmesi gereken bir husustur. Tutanakta tarihlerin belirlenmesinin yapılması verilecek olan ek sürenin belirlenmesi için önem arz etmektedir.
6.10. Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 6. maddesi ile 29. maddesinde yer tesliminde gecikme olması halinde bu durumun işin bir kısmının veya tamamının zamanında bitirilmesini geciktirmesi halinde, sözleşmede tespit edilen iş süresi, işin bir kısmı veya tamamı için gecikmeyi karşılayacak şekilde uzatılacağı düzenlenmiş oluğundan, İşyerinin yükleniciye teslim edilmesini engelleyen bir problemin varlığı halinde veya yükleniciye teslim edilmiş olan işyerlerinde değişiklik yapılması halinde yükleniciye iş için süre uzatımı verilebilmektedir.
7.İdare Tarafından İşyerinin Yükleniciye Tesliminde Gecikme Olması
Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 6. maddesi ile 29. maddesinde yer tesliminde gecikme olması halinde bu durumun işin bir kısmının veya tamamının zamanında bitirilmesini geciktirmesi halinde, sözleşmede tespit edilen iş süresi, işin bir kısmı veya tamamı için gecikmeyi karşılayacak şekilde uzatılacağı düzenlenmiş oluğundan, İşyerinin yükleniciye teslim edilmesini engelleyen bir problemin varlığı halinde veya yükleniciye teslim edilmiş olan işyerlerinde değişiklik yapılması halinde yükleniciye süre uzatımı verilmesi gerekmektedir.
Ayrıca Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 29. maddesinde yüklenicinin, sürenin uzatılmasını gerektiren hallerin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde, idareye yazılı olarak bildirimde bulunması ve yetkili merciler tarafından usulüne göre düzenlenmiş belgelerle mücbir sebebin meydana geldiğini tevsik etmesi zorunlu olduğu düzenlenmiş olup, zamanında yapılmayan yazılı bildirimler dikkate alınmayacağı ve yüklenici müracaat süresini geçirdikten sonra süre uzatımı talebinde bulunamayacağı düzenlenmiştir.
Yüklenici bu bildiriminde, iş üzerinde gecikmeye yol açtığını düşündüğü sebeplerin ayrıntılarını, işin süresinin ne kadar uzatılması gerektiğini bildirmelidir. Uzatılacak sürenin tespiti o anda mümkün değilse yüklenici bunun sebeplerini ayrıca belirterek, durumun netlik kazanmasından sonra istediği süre uzatımını da ayrı bir yazı ile idareye bildirmelidir. Mücbir sebeplerin devamı sırasında yapılacak bildirim, yirmi gün öncesinden geçerli olmak üzere dikkate alınabilir.
Burada özellikle dikkate alınması gereken husus idarenin sebep olduğu süre uzatımını gerektiren gecikmelerde, yüklenicinin yirmi gün içinde yazılı bildirimde bulunma şartı aranmayacağıdır. İşyerinin yükleniciye teslimi idarenin, sözleşmenin ifasına ilişkin yükümlülükleri arasında bulunduğundan dolayı, yüklenicinin işyerinin tesliminde meydana gelen gecikmeden kaynaklı süre uzatım talebi için idareye yazılı olarak başvurma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, böyle bir durumda yüklenicinin idareye yazılı olarak gecikmeden kaynaklı süre uzatımını da içerecek şekilde işyeri tesliminin yapılması gerektiğine ilişkin talepte bulunması önerilmektedir. Çünkü işyerinin idareden kaynaklı nedenler yükleniciye teslim edilmesinde gecikmelerin yüklenicinin tahammül ve makul bekleme süresini aşması halinde yüklenici sözleşmeyi feshedebilmektedir.
8. İş Programının ve Sözleşmede İdare Tarafından İşyerinde Bulundurulması İstenilen Teknik Personelin İdareye Bildirilmesine İlişkin Süreler İşyeri Teslim Tarihi İle Birlikte Başlar
Burada dikkat çekmek istediğim diğer bir husus ise yapım işlerinde yüklenici tarafından iş programının ve sözleşmede idare tarafından işyerinde bulundurulması istenilen teknik personeli idareye bildirilmesine ilişkin sürelerin işyeri teslim tarihi ile birlikte başladığıdır.
Yapım İşleri Genel Şartnamesinde yer verilen düzenlemeler gereği;
İş programı ile ilgili olarak; Yüklenici, yer tesliminin yapıldığı tarihten itibaren on beş gün içinde, idarece verilen örneklere, sözleşmedeki ödeme şartlarına ve imalatların niteliği, teknik özelliği ve yapım sürelerine uygun bir iş programını hazırlayarak, onaylanmak üzere idareye teslim edecektir. İş programının sunulmaması veya teslim edilen iş programının idarece uygun bulunmaması durumunda, gecikilen her gün için, işin süresinde bitirilememesi haline ilişkin olarak sözleşmede öngörülen günlük gecikme cezasının %10’u oranında ceza uygulanmaktadır.
Teknik personel bildirimi ile ilgili olarak; Yüklenici, sözleşmesine göre işyerinde bulundurulması istenen teknik personelin isimleri ile belgelerini (diploma, meslek odası kayıt belgesi, noterden alınan taahhütname) Teknik Personel Bildirimi ile birlikte yer tesliminin yapıldığı tarihten itibaren on gün içerisinde İdareye sunmak zorundadır. Teknik personele ait bilgi ve belgelerden herhangi birinin idareye süresinde sunulmaması halinde, söz konusu personelin iş başında bulundurulmadığı kabul edilerek, verilen sürenin bitiminden sonra başlamak üzere usulüne uygun olarak bildirilmeyen her bir teknik personel için sözleşmesinde öngörülen günlük cezalar uygulanır.
Tüm bu hususlar bir arada değerlendirildiğinde işin süresinin işyeri teslim tarihi ile başlamakta olup, işin süresi içerisinde tamamlanmaması gibi durumlarda ise günlük gecikme cezası gibi yaptırımlar uygulanabilmektedir. Bunun yanında iş programının teslim süresi ile teknik personel bildirim süresi de işyeri teslim tarihi ile doğrudan ilişkili olup, yüklenici tarafından süresi içerisinde iş programının teslim edilmemesi veya teknik personel bildiriminin yapılmaması halinde cezai yaptırımların uygulanacağının bilinmesi önemlidir.
AMP Akademi yayınlarından Haziran 2022’de “Hap Bilgilerle Yapım İşleri İhaleleri” kitabımız çıkmış olup, kitapta buna benzer 155 adet Hap Bilgiye ulaşabilirsiniz.
Kitap hakkında detaylı bilgi edinmek ve satın almak için aşağıda yer verilen bağlantıyı kullanabilirsiniz.
Kaynaklar
- Kamu İhale Mevzuatı
- EKAP Akademi Yayınları
- Bayındırlık İşleri Kontrol Yönetmeliği