Hazırlanan bu makalemizde elektronik ihale yöntemi çevresinde geçici teminat mektubuna yönelik düzenlemeler ile güncel değişiklikler ele alınmıştır.
1. Giriş
İhale mevzuatında geçici ve kesin teminat olmak üzere iki teminat türü belirlenmiş olup, bunlar taahhüdün ihale dokümanında yer alan hükümlere uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak ve uygulamada taahhüdün yerine getirilmesinde ortaya çıkabilecek problemlerin veya suistimallerin önlenmesi amacıyla, istekliler/yükleniciler hakkında teminatın gelir kaydedilmesi yaptırımının uygulanması amacıyla alınmaktadır.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 33. maddesinde ihalelerde, teklif edilen bedelin % 3’ünden az olmamak üzere, istekli tarafından verilecek tutarda geçici teminat alınacağı düzenlenmiştir. Burada özellikle isteklilerin teklif ettikleri bedellerin anlaşılmaması için geçici teminatın; teklif edilen bedelin % 3’ünden, az olmamak üzere istekliler tarafından belirlenerek verilmesi öngörülmüştür.
Anılan kanunun 34. maddesinde yer verilen düzenleme gereği Teminat olarak kabul edilecek değerler;
- Tedavüldeki Türk Parası,
- Teminat mektupları,
- Hazine Müsteşarlığınca ihraç edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri ve bu senetler yerine düzenlenen belgeler,
olarak belirlenmiş olup, Teminat mektupları dışındaki teminatlar ihale komisyonlarınca teslim alınamayacağı ve bunların saymanlık ya da muhasebe müdürlüklerine yatırılması zorunlu olduğu düzenlenmiştir.
Ayrıca, kanunun “Teminat mektupları” başlıklı 35. Maddesinde ise; “Bu Kanun kapsamında verilecek teminat mektuplarının kapsam ve şeklini tespite Kamu İhale Kurumu yetkilidir. 32 nci maddeye göre belirlenen tekliflerin geçerlilik süresinden en az otuz gün fazla süreli olmak kaydıyla, geçici teminat mektuplarında süre belirtilir. Teklif geçerlilik süresinin uzatılması halinde, geçici teminat mektuplarının süresi de aynı süre ile uzatılır. Kesin teminat mektuplarının süresi ihale konusu işin bitiş tarihi dikkate alınmak suretiyle idare tarafından belirlenir. İlgili mevzuatına aykırı olarak düzenlenmiş teminat mektupları kabul edilmez.” hükümlerine yer verilmiştir.
Kanun maddesi ile teminat mektuplarının farklı düzenlenmesini önlemek amacıyla teminat mektuplarının kapsam ve şeklini tespite Kamu İhale Kurumunun yetkili kılınmış olup, kapsam, şekil, limit ve sürelerin belirlenmesi konusunda esaslar öngörülmüştür.
2. Kavramlar
Konu ile ilgili bazı kavramlar aşağıda açıklanmıştır.
Teminat mektubu: Bankalar tarafından verilen teminat mektupları ile Türkiye’de yerleşik sigorta şirketleri tarafından kefalet sigortası kapsamında düzenlenen kefalet senetlerini,
Kefalet senetleri; İlgili sigorta şirketinin, isteklinin/yüklenicinin taahhütlerini ve/veya sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesi riskine karşı idareye karşı kefil olmasını sağlayan senetleri, ifade etmektedir.
3. Elektronik İhalelerde Geçici Teminat
Elektronik ihalelerde de İhalelerde, teklif edilen bedelin %3’ünden az olmamak üzere, istekli tarafından verilecek tutarda geçici teminat, taahhüdün sözleşme ve ihale dokümanı hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak amacıyla ise sözleşme imzalanmadan önce, teklif fiyatının sınır değere eşit veya üzerinde olması halinde teklif fiyatının % 6’sı, sınır değerin altında olması halinde ise mal alımı ihaleleri hariç yaklaşık maliyetin % 9’u oranında kesin teminat alınmaktadır. 4734 sayılı Kanunun 34’üncü maddesindeki tedavüldeki Türk Parası, teminat mektubu ve Devlet iç borçlanma senetleri elektronik ihalelerde de aynı şekilde teminat olarak kabul edilir.
Ancak, Kamu İhale Kurulu tarafından Elektronik İhale Yöntemiyle Yapılan İhalelerde Elektronik Geçici Teminat Mektubunun Kullanılmasına İlişkin Duyuru ile alınan 24.05.2021 tarih ve 2021/DK.D-116 Kurul kararı ile, ilan veya duyuru tarihi 8.6.2021 ve bu tarihten sonra olan ve elektronik ihale yöntemiyle yapılan ihalelerde aday veya istekliler tarafından teklif kapsamında geçici teminat mektubu olarak yalnızca Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliğinin 21 nci maddesine göre düzenlenen elektronik geçici teminat mektuplarının sunulabileceğine karar verilmiş olduğu belirtilmiştir.
Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliğinin “Geçici teminatlar” başlıklı 21. Maddesinde; Kanunun 34’üncü maddesindeki değerler teminat olarak kabul edileceği, Geçici teminat mektuplarının Kamu İhale Kurumu ile “EKAP Üzerinden Online Bilgi Alışverişine Yönelik İşbirliği Yapılmasına Dair Protokol” imzalamış olan kuruluşlardan alınacağı, ilgilinin talebi halinde, kuruluş tarafından yönetmeliğin Ek-1’de yer alan “Geçici Teminat Mektubu Bilgileri Formu” düzenlenerek kendisine verileceği, düzenlenen geçici teminat mektubuna kuruluş tarafından ayırt edici bir numara verilerek mektuba ilişkin bilgilerin EKAP’a aktarılması ve verilen ayırt edici numaranın istekli tarafından e-teklif kapsamında EKAP üzerinden gönderilmesi gerektiği ifade edilerek, Geçici teminat mektuplarına ilişkin bilgilerin, 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre merkezi takas kuruluşu olarak faaliyet gösteren kuruluşlar dâhil yetkilendirilmiş merkezi bir kuruluş tarafından EKAP’a aktarılması durumunda da düzenlenen mektupların bu fıkraya uygun olarak alındığı kabul edileceği düzenlenmiştir.
Ayrıca ilgili maddede; geçici teminat mektubu dışındaki teminatların saymanlık ya da muhasebe müdürlüklerine yatırıldığına ilişkin belgelerin istekli tarafından EKAP üzerinden e-teklif kapsamında beyan edilmesi gerektiği hususuna yer verilmiştir. Bu bağlamda;
Elektronik Geçici teminat mektupları Kamu İhale Kurumuyla “EKAP Üzerinden Online Bilgi Alışverişine Yönelik İş birliği Yapılmasına Dair Protokol” imzalamış olan bankalardan alınabilmekte olup, Banka tarafından düzenlenen teminat mektubuna ayırt edici bir numara verilir ve bu numara istekli tarafından Yeterlik Bilgileri Tablosunun ilgili bölümünde mutlaka (yeterlik bilgileri tablosundaki “getir” seçeneği ile) belirtilir.
Geçici teminat mektuplarına ilişkin bilgilerin, 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre merkezi takas kuruluşu olarak faaliyet gösteren kuruluşlar dâhil yetkilendirilmiş merkezi bir kuruluş tarafından EKAP’a aktarılması durumunda da düzenlenen mektupların Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliği’nin 21’inci maddesine uygun olarak alındığı kabul edileceği Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliğinin yukarıda yer verilen 21.maddesinde düzenlenmiş olduğundan dolayı, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan ihalelerde sunulan elektronik geçici teminat mektuplarının İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. üzerinden iletilebilmesine yönelik “Takasbank Kamu Teminat Yönetim Platformu” 01/09/2021 tarihinde devreye alınmıştır.
Daha önce ifade edildiği üzere geçici teminat mektubu dışındaki nakit teminatların (idare tarafından ihale dokümanında belirtilen hesaba yatırılmalıdır.) saymanlık ya da muhasebe müdürlüklerine yatırılması gerekmekte olup, bu teminatların saymanlık ya da muhasebe müdürlüklerine yatırıldığına ilişkin bilgiler de Yeterlik Bilgiler Tablosunun ilgili bölümünde belirtilmelidir.
4. Peki Elektronik İhalelerde Geçici Teminat Mektubu Kurallarında Ne Değişti?
Yukarıda ifade edildiği üzere Geçici teminat mektuplarına ilişkin bilgilerin, 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre merkezi takas kuruluşu olarak faaliyet gösteren kuruluşlar dâhil yetkilendirilmiş merkezi bir kuruluş tarafından EKAP’a aktarılması durumunda da düzenlenen mektupların Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliği’nin 21’inci maddesine uygun olarak alındığı kabul edileceği Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliğinin yukarıda yer verilen 21.maddesinde düzenlenmiş olduğundan dolayı, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan ihalelerde sunulan elektronik geçici teminat mektuplarının İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. üzerinden iletilebilmesine yönelik “Takasbank Kamu Teminat Yönetim Platformu” 01/09/2021 tarihinde devreye alınmıştır.
Bu tarihten (01/09/2021) itibaren istekliler tarafından herhangi bir zorunluluk olmadan EKAP’ta kullanıcı sayfasından teklif verilecek ihaleye ilişkin İKN seçilip teminat işlemleri menüsünden Referans Numarası ile bankadan aldıkları elektronik geçici teminat mektuplarını Kamu İhale Kurumuna iletebilmekteydiler.
Ancak, Kamu İhale Kurumu tarafından 30 Kasım 2022 tarihinde yayımlanan “Elektronik Geçici Teminat Mektuplarının Takasbank Kamu Teminat Yönetim Platformu Üzerinden Alınması” ile ilgili duyuruda; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan ihalelerde sunulan elektronik geçici teminat mektuplarının İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. üzerinden iletilebilmesine yönelik “Takasbank Kamu Teminat Yönetim Platformu” 1 Eylül 2021 tarihinde devreye alınmış olduğu, 1 Aralık 2022 tarihi itibarıyla tüm geçici teminat mektuplarının düzenlenmesi ve sunulmasına ilişkin işlemler öncelikli olarak Takasbank Kamu Teminat Yönetim Platformu üzerinden yürütülecek olup, 31 Aralık 2022 tarihinde bankaların EKAP ile tekil entegrasyonları sonlandırılarak geçici teminat mektuplarına ilişkin bilgilerin mektubu düzenleyen banka tarafından elektronik ortamda doğrudan EKAP’a iletildiği mevcut uygulamaya son verileceği ifade edilmiştir.
Bu değişiklikle birlikte 31 Aralık 2022 tarihinden itibaren elektronik geçici teminat mektuplarının tamamı İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. üzerinden kamu ihale kurumuna iletilmesi zorunlu olmaktadır.
Bu durumda istekliler tarafından yapılacak işlemlerin neler olduğu hususunu açıklamak faydalı olacaktır.
5. İstekliler tarafından Takasbank üzerinden elektronik geçici teminat mektubu sunulabilmesi için yapılacaklar.
İstekliler tarafından; “Takasbank Kamu Teminat Yönetim Platformu” üzerinden sunacakları geçici elektronik teminatlara ilişkin aşağıdaki işlemleri gerçekleştirebilecekler.
- Geçici elektronik teminatın yatırılabilmesi için zorunlu olan “Takasbank Referans Numarası” istekli tarafından EKAP üzerinden üretilecektir. Bunun için EKAP kullanıcı sayfasından “Sorgulama İşlemleri” menüsü altında yer alan “Teminat İşlemleri” sekmesi tıklanır. Açılan Teminat İşlemleri ekranında, “Takasbank Kayıtları” panelinde bulunan “Referans Numarası Al” butonuna basılır. Referans numarası sadece bu bağlantı aracılığı ile üretilebilir.
- Geçici teminat mektubu alınacak bankaya/sigorta şirketine, Takasbank Referans Numarası ve ihale kayıt numarası ile başvurarak elektronik geçici teminat mektubu düzenleme talebi iletilmelidir.
- İstekliler tarafından teminat mektubuna ilişkin hesaplanan Takasbank Teminat Yönetim Ücretinin yatırılması gerekir.
- Takasbank Referans Numarası içermeyen teminat mektupları Takasbank tarafından reddedilmektedir.
- Banka/sigorta şirketi tarafından geçici teminat mektubu düzenlendikten sonra istekliler tarafından yeterlik bilgileri tablosunda “Takasbank Referans Numarası” beyanında bulunmaları gerekir.
- Geçici elektronik teminatın çekme işlemlerini mevzuatla belirlenen durumlarda gerçekleştirilebilecekler.
- Geçici elektronik teminatın durumuna ilişkin statüleri izleyebilecekler.
- Geçici elektronik teminat üzerinde idareler tarafından iletilen gelir kaydetme/iade/vade uzatma taleplerini izleyebilecekler.
- Geçici elektronik teminatın istendiğinde *Pdf formatında görüntüsüne ulaşılabilecekler.
- Geçici elektronik teminatın üzerinde gerçekleştirilen tüm işlemleri raporlayabilecekler.
İhalelere katılacak kişilerin yapacakları işlemlerde yukarıda aktarılan hususlara dikkat etmesi önem arz etmekte olup, Takasbank Referans Numarası alınması ile ilgili işlemlere ilişkin ekran görüntüleri aşağıda paylaşılmıştır.
6.Sonuç ve Değerlendirme
Bilindiği üzere 4734 sayılı kanunun 34. Maddesinde;” “İhale üzerinde kalan istekli ile ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi istekliye ait teminat mektupları ihaleden sonra saymanlık ya da muhasebe müdürlüklerine teslim edilir. Diğer isteklilere ait teminatlar ise hemen iade edilir. İhale üzerinde kalan istekli ile sözleşme imzalanması halinde, ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibine ait teminat sözleşme imzalandıktan hemen sonra iade edilir.” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm gereği idareler tarafından elektronik ihalelerde sunulan elektronik geçici teminatlar saymanlık ya da muhasebe müdürlüklerine teslim edilememekteydi.
Yukarıda yer verilen Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliğinin “Geçici teminatlar” başlıklı 21’inci maddesinde “geçici teminat mektuplarına ilişkin bilgilerin 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre merkezi takas kuruluşu olarak faaliyet gösteren kuruluşlar dâhil yetkilendirilmiş merkezi bir kuruluş tarafından da EKAP’a aktarılabileceği” düzenlenmiş olması ve e-Teminat Mektuplarının Muhasebe Birimlerine İletilmesi konulu 63 sıra no.lu Muhasebat ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü Genel Tebliğinde yapılan 27 Ağustos 2021 tarihli değişiklikle , Elektronik Kamu Alımları Platformu (EKAP) üzerinden yapılacak işlemler kapsamında, 25/2/2011 tarihli ve 27857 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliğinin 21 inci maddesine göre alınacak geçici e-Teminat Mektuplarının, bankalarca düzenlenmesi ve ETMP aracılığı ile 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre merkezi takas kuruluşu olarak faaliyet gösteren kuruluşa aktarılması ile bu mektupların doğrulanması, iletilmesi, muhafaza edilmesi, tazmini ve iadesi işlemlerinin elektronik ortamda gerçekleştirilmesinin merkezi takas kuruluşu aracılığı ile yürütülmesi işlemleri, 31/12/2023 tarihine kadar (bu tarih dahil) bu Tebliğin kapsamı dışındadır. Geçici e-Teminat Mektuplarına ilişkin işlemler 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na ilişkin ilgili ihale uygulama yönetmelikleri ile ihale dokümanındaki düzenlemeler çerçevesinde yürütülür.” hükümlerine yer verilmiştir.
Anılan bu düzenlemeler kapsamında, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan ihalelerde sunulan elektronik geçici teminat mektuplarının İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. üzerinden iletilebilmesine yönelik “Takasbank Kamu Teminat Yönetim Platformu” 01/09/2021 tarihinde devreye alınmış olup, 31 Aralık 2022 tarihinden itibaren elektronik geçici teminat mektuplarının tamamı İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. üzerinden kamu ihale kurumuna iletilmesi zorunlu olması ile birlikte bu elektronik geçici teminat mektupları, teminat mektuplarının Muhasebe Birimlerine İletilmesi gerektiği yönündeki zorunluluk kapsamı dışında kalmış olacaktır.
Elektronik ihalenin zorunlu olarak uygulandığı ihalelerde bu düzenleme ile birlikte geçici teminat mektuplarının doğrulanması, iletilmesi, muhafaza edilmesi, tazmini ve iadesi işlemleri elektronik ortamda merkezi takas kuruluşu aracılığı ile yürütülmesi sağlanmıştır.
Elektronik ihale gibi önemli bir konuda piyasada bulabileceğiniz tek kaynak niteliğindeki “HAP BİLGİLERLE UYGULAMALI ELEKTRONİK İHALE” Kitabımız Kasım 2022 de AMP Akademi tarafından basılmıştır.
200 Sayfadan oluşan eserde, 105 adet hap bilgi ve 17 adet kurul kararı sunulmuştur. Kitapta makalemize benzer ihale konuları ile ilgili tüm ekran görüntüleri renkli olarak yer almaktadır.
Kitap hakkında detaylı bilgi edinmek ve satın almak için aşağıda yer verilen bağlantıyı kullanabilirsiniz.
Ayrıca, Elektronik İhale Kitabımızın detaylı olarak incelendiği makalemizde aşağıda yer verilen bağlantından okuyabilirsiniz.