4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa 28.12.2023 tarih ve 32413 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7491 Sayılı “Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun ”un 40’ıncı maddesi ile “Yapım işlerine ek fiyat farkı ve süre uzatımı verilmesine” ilişkin “Geçici 7’nci Madde” eklenmiştir.
4735 sayılı Kanuna eklenen bu madde kapsamında ek fiyat farkı ile süre uzatımı verilebilecek işleri, ek fiyat farkı hesaplama yöntemlerini, uygulama dönemini, başvuru sürelerini, süre uzatımına bağlı olarak yapılacak işlemler ile ek fiyat farkı ve süre uzatımına dair diğer hususlar dâhil bu maddenin uygulanmasına ilişkin esas ve usulleri tespite Cumhurbaşkanı yetkili kılınmıştır.
Bu yetki çerçevesinde, 15/1/2024 tarihli ve 8089 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ekinde “4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 7’nci Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esasların” yürürlüğe konulmasına dair karar 16/1/2024 tarihli ve 32431 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 7’nci Maddesinin Kapsamı
4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa eklenen “Yapım işlerine ek fiyat farkı ve süre uzatımı verilmesine” başlıklı “Geçici Madde-7” maddesine aşağıda yer verilmiştir.
“Yapım işlerine ek fiyat farkı ve süre uzatımı verilmesi
GEÇİCİ MADDE 7- (Ek: 27/12/2023-7491/40 md.) 1/3/2023 tarihinden önce 4734 sayılı Kanuna göre ihalesi yapılan ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla devam eden (geçici kabulü onaylanmamış olan) yapım işlerine ilişkin Türk lirası üzerinden yapılan sözleşmelerde, sözleşmenin 1/1/2024 tarihinden 31/12/2024 tarihine kadar (bu tarihler dâhil) gerçekleştirilen kısımları için;
a) İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunan sözleşmelerde, sözleşmesine göre hesaplanan fiyat farkı tutarı sözleşmesindeki fiyat farkı formülünde yer alan B katsayısı 1,00’e kadar artırılarak hesaplanabilir. Bu katsayı, 2985 sayılı Kanun kapsamındaki konut ve konut ile birlikte ihaleye çıkılan yapım işlerinde 1,15’e kadar artırılabilir.
b) İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan sözleşmelerde, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık olarak yayımlanan yurt içi üretici fiyatı genel endeksinde ihale tarihinin içinde bulunduğu aydan uygulama ayına kadar gerçekleşen değişimin yüzde on beşine kadar fiyat farkı hesaplanabilir.
Birinci fıkra kapsamındaki sözleşmelerde altı ayı geçmemek üzere idarece bu maddeye göre süre uzatımı verilebilir.
Bu madde kapsamında ek fiyat farkı ile süre uzatımı verilebilecek işleri, ek fiyat farkı hesaplama yöntemlerini, uygulama dönemini, başvuru sürelerini, süre uzatımına bağlı olarak yapılacak işlemler ile ek fiyat farkı ve süre uzatımına dair diğer hususlar dâhil bu maddenin uygulanmasına ilişkin esas ve usulleri, 8 inci maddeye göre belirlenen esas ve usuller de dikkate alınmak suretiyle tespite Cumhurbaşkanı yetkilidir.
Geçici 5 inci maddenin altıncı ve yedinci fıkraları kapsamındaki yapım işleri sözleşmeleri için bu maddeye uygun olarak ilgili mevzuatında düzenleme yapılabilir.”
Buna göre, maddenin kapsamına sadece yapım işleri alınmış olup, yapım işinin de madde kapsamına girebilmesi için ihalesinin 01/03/2023 tarihinden önce yapılmış olması ve maddenin Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdiği tarih olan 28/12/2023 itibarıyla devam ediyor olması, diğer bir ifade ile 28/12/2023 itibarıyla geçici kabulünün onaylanmamış olması gerekir.
Bu çerçevede madde kapsamına giren yapım işlerinde ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunan ve hüküm bulunmayan sözleşmeler 01/01/2024 – 31/12/2024 tarihleri arasında gerçekleştirilen kısımları için artırımlı fiyat farkı hesaplanacak olup, ayrıca kapsamda olan yapım işleri için 6 aya kadar süre uzatımı verilebileceği düzenlenmiştir.
4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 7’nci Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esasların Süre Uzatımı İle İlgili Düzenlemeleri
Daha önce ifade edildiği üzere 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 7’nci Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar 15/1/2024 tarihli ve 8089 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ekinde 16/01/2024 tarihli ve 32431 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
16/01/2024 tarihi itibarıyla yürürlüğe giren uygulama esaslarının “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesinde;
“(1) 1/3/2023 tarihinden önce 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre ihale edilen yapım işlerine ilişkin Türk Lirası üzerinden yapılan ve 4735 sayılı Kanunun geçici 7 nci maddesinin yürürlüğe girdiği 28/12/2023 tarihi itibarıyla devam eden (geçici kabulü onaylanmamış olan) sözleşmelerde, sözleşmenin 1/1/2024 tarihinden 31/12/2024 tarihine kadar (bu tarihler dâhil) gerçekleştirilen kısımları için;
a) İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunan sözleşmelerde, sözleşmesine göre hesaplanan fiyat farkı tutarı bu Esaslara göre artırılır.
b) İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan sözleşmelerde bu Esaslara göre fiyat farkı hesaplanır.
(2) Birinci fıkra kapsamındaki sözleşmelerde altı ayı geçmemek üzere bu Esaslara göre süre uzatımı verilir.
(3) 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesine göre yapılan alımlara ilişkin sözleşmelerde bu Esaslar uygulanmaz.” düzenlemelerine,
“Süre uzatımına ilişkin uygulama esasları” başlıklı 8’inci maddesinde;
“(1) Süre uzatımı verilebilmesi için yüklenicinin bu Esasların yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 30 gün içinde idareye yazılı olarak başvurması zorunludur. İdare tarafından yüklenicinin yazılı başvurusu hakkında 15 gün içinde karar verilir. Yüklenicinin başvuruda bulunması, sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerini ortadan kaldırmaz.
(2) Uzatılacak süreye ilişkin kararın yükleniciye tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde revize iş programı yüklenici tarafından düzenlenerek idarenin onayına sunulur. Onaylanan revize iş programına göre işe devam edilir ve bu sözleşmelerde 1/1/2024 tarihinden sonra gerçekleştirilen iş miktarına ilişkin fiyat farkı hesabı revize iş programı dikkate alınarak, ikinci bölümdeki hükümler saklı kalmak kaydıyla, ilgili sözleşmeye esas ihalenin ilanı veya duyurusunun yapıldığı tarihte geçerli olan Fiyat Farkına İlişkin Esaslara göre yapılır.
(3) Uzatılacak sürenin belirlenmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
a) 1/1/2024 tarihi itibarıyla yüklenici tarafından iş programına göre kullanılmış olması gereken kümülatif ödenek tutarından daha fazla veya bu tutara eşit imalat yapılmış olması halinde uzatılacak süre idarece belirlenir.
b) 1/1/2024 tarihi itibarıyla iş programına göre kullanılmış olması gereken kümülatif ödenek tutarından daha az imalat yapılmış olması halinde uzatılacak süre, anılan tarih itibarıyla gerçekleştirilemeyen iş tutarının günlük iş tutarına bölünmesi suretiyle belirlenir. Günlük iş tutarı, ilk sözleşme bedeli sözleşmede yer alan işin süresine bölünerek hesaplanır.
c) Gecikme cezası uygulanarak devam eden sözleşmelerde, uzatılacak süre cezalı çalışılan süre ile (b) bendine göre belirlenen sürenin toplamı dikkate alınarak belirlenir. Uzatılacak süreye karşılık gelen gecikme cezalan yükleniciye iade edilir.
(4) Bu Esaslara göre verilecek süre uzatımı altı ayı geçemez.
(5) Bu Esaslara göre süre uzatımı verilmesi halinde, uzatılan sürede gerçekleştirilen imalatlar için de artırımlı fiyat farkı hükümleri uygulanır.” düzenlemelerine yer verilmiştir.
Uygulama esaslarında yer verilen bu düzenlemelere göre;
- Kapsamda olan yapım işleri için 6 aya kadar süre uzatımı verilebilecek.
- Süre uzatımı verilebilmesi için yüklenicinin 30 gün içerisinde (15.02.2024 tarihine kadar, bu tarih dahil) idareye yazılı olarak başvurması gerekir.
- Yüklenicinin süresi içerisinde yazılı olarak başvuruda bulunması halinde, idare tarafından15 gün içinde karar verilmesi gerekir.
- Süre uzatımının belirlenmesinde işe ait iş programındaki ödeneğin kullanımının iş programına göre 01/01/2024 tarihi itibarıyla kullanım durumu ve cezalı çalışılması durumunun dikkate alınması gerekir.
- İş programına göre ödeneğin kullanım durumunun değerlendirilmesinde kümülatif ödenek tutarının dikkate alınması gerekir.
- İş programına göre kullanılmış olması gereken kümülatif ödenek tutarından daha az imalat yapılmış olması ve gecikme cezası uygulanmadan süresi içerisinde devam eden işlerde yüklenicinin talebi halinde uzatılacak süre, 01/01/2024 tarihi itibarıyla gerçekleştirilemeyen iş tutarının günlük iş tutarına bölünmesi suretiyle belirlenerek yükleniciye süre uzatımı verilmesi gerekir. Burada belirlenecek Günlük iş tutarı, ilk sözleşme bedeli sözleşmede yer alan işin süresine bölünerek hesaplanmalıdır.
- Gecikme cezası uygulanarak cezalı çalışılan sözleşmelerde, yüklenicinin talebi halinde uzatılacak süre cezalı çalışılan süre ile uygulama esaslarının yukarıda belirtilen 8’inci maddesinin 3’üncü fıkrasının (b) bendine göre belirlenen sürenin toplamı dikkate alınarak belirlenmesi gerekir.
- Gecikme cezası uygulanan ancak süre uzatımı verilen işlerde uzatılan süreye karşılık gelen gecikme cezalarının yükleniciye iade edilmesi gerekir.
- İş programına göre kullanılmış olması gereken kümülatif ödenek tutarından daha fazla veya bu tutara eşit imalat yapılmış olan işlerde yüklenici tarafından 15/02/2024 tarihine kadar süre uzatım talebi yapılması halinde idarece belirlenecek sürenin süre uzatımı olarak verilmesi gerekir.
Uzatılacak Sürenin Hesaplanması
Gerek kanun maddesinde gerekse uygulama esaslarında yer aldığı üzere kapsamdaki yapım işleri için verilecek süre uzatımı 6 ayı (180 gün olaraktan düşünülebilir) geçemeyecektir.
Uzatılacak sürenin belirlenmesi ise uygulama esaslarının yukarıda belirtilen 8’inci maddesinin 3’üncü fıkrasında üç farklı durum ve bu durumlara göre hesaplama yöntemlerine göre belirlenmesi öngörülmüştür. Buna göre;
Birinci durum ve hesaplama yöntemi
Birinci durum ve hesaplama yöntemi için uygulama esaslarının yukarıda belirtilen 8’inci maddesinin 3’üncü fıkrasının (a) bendinde aşağıdaki düzenlemeye yer verilmiştir.
“a) 1/1/2024 tarihi itibarıyla yüklenici tarafından iş programına göre kullanılmış olması gereken kümülatif ödenek tutarından daha fazla veya bu tutara eşit imalat yapılmış olması halinde uzatılacak süre idarece belirlenir.”
Düzelemeden de anlaşılacağı üzere yüklenicinin 01/01/2024 tarihi itibarıyla iş programına göre ödenek kullanım durumunun kümülatif olarak değerlendirilmesinde iş programına göre eşit veya daha fazla ödenek kullanılmış olduğunun tespit edilmesi ve yüklenicinin 15/02/2024 tarihine kadar (bu tarih dahil) süre uzatım başvurusunda bulunması halinde idare tarafından süre uzatım kararı alınması gerekmektedir.
Kanaatimce burada en çok tereddüt verilecek olan sürenin gün olarak nasıl belirleneceği konusu olacaktır. Zira söz konusu düzenlemede buna ilişkin hesaplanabilir bir hususa yer verilmemiştir. Verilecek süre uzatımı sonrasında iş programının revize edileceği ve revize edilen iş programına göre fiyat farklarının hesaplanacağı göz önünde bulundurulduğunda Kamu İhale Kurumu tarafından bu konuda Düzenleyici bir kurul kararı ile yöntem belirlemesi faydalı olabilecektir.
Ayrıca, yüklenici tarafından başvuru dilekçesinde ihtiyaç duyduğu süreye ve bunun sebeplerine yer vermesinin de idare tarafından değerlendirmenin daha kolay bir şekilde yapılmasına imkan verebilecektir. İdare tarafından da başvurunun işin ödenek durumu ile kalan imalatların niteliği, teknik özelliği ve yapım süreleri gibi hususlar çerçevesinde değerlendirilmesinin uygun olacağı kanaatindeyim.
İkinci durum ve hesaplama yöntemi
İkinci durum ve hesaplama yöntemi için uygulama esaslarının yukarıda belirtilen 8’inci maddesinin 3’üncü fıkrasının (b) bendinde aşağıdaki düzenlemeye yer verilmiştir.
“b) 1/1/2024 tarihi itibarıyla iş programına göre kullanılmış olması gereken kümülatif ödenek tutarından daha az imalat yapılmış olması halinde uzatılacak süre, anılan tarih itibarıyla gerçekleştirilemeyen iş tutarının günlük iş tutarına bölünmesi suretiyle belirlenir. Günlük iş tutarı, ilk sözleşme bedeli sözleşmede yer alan işin süresine bölünerek hesaplanır.”
Düzelemeden de anlaşılacağı üzere yüklenicinin 01/01/2024 tarihi itibarıyla iş programına göre ödenek kullanım durumunun kümülatif olarak değerlendirilmesinde iş programına göre daha az ödenek kullanılmış olduğunun tespit edilmesi ve yüklenicinin 15/02/2024 tarihine kadar (bu tarih dahil) süre uzatım başvurusunda bulunması halinde idare tarafından süre uzatım kararı alınması gerekmektedir.
Bu bent kapsamında verilecek sürenin hesaplanmasını bir örnek ile açıklamak daha anlaşılır olacaktır :
- İlk Sözleşme Bedeli (a): 17.500.000,00 TL (Sözleşmenin 6’ncı maddesinde yer alan ve iş artışları ile fiyat farkları ve KDV hariç tutar)
- İşin Süresi (b): 425 Gün (Sözleşmenin 9.1.’incı maddesinde yer alan ve süre uzatımları hariç işin sözleşme süresi) olduğunu kabul edelim. Buna göre;
- Bir günlük iş tutarı (c=a/b): 17.500.000,00 / 425 = 41.176,47 TL, olarak hesaplanacaktır.
- 01/01/2024 itibarıyla iş programına göre kullanılmış olması gereken kümülatif ödenek tutarı (d): 10.500.000,00 TL,
- 01/01/2024 itibarıyla kümülatif olarak kullanılan ödenek tutarı (e): 7.000.000,00 TL,
- 01/01/2024 itibarıyla kümülatif olarak kullanılmayan ödenek tutarı (f=d-e) : (10.500.000,00-7.000.000,00)=3.500.000,00 TL, olduğunu kabul ettiğimiz aynı yapım işinde
- Süre Uzatımı (g=f/c): 3.500.000,00 / 41.176,47 = 85 Gün, olarak hesaplanacaktır.
Bu hesaplama örneğine göre hesaplanan 85 günlük süre kanun maddesi ile uygulama esaslarında yer verilen 6 ayı (180 günü) geçmeyeceği için, hesaplanan sürenin tamamının süre uzatımı olarak yükleniciye verilmesi yönünde karar idare tarafından alınmalıdır.
Hesaplama sonucu süre uzatımının (g=f/c): 190 gün olarak hesaplanması durumunda ise, bu süre 6 ayı (180 günü) geçeceği için idare tarafından yükleniciye 180 gün süre verilmesi yönünde karar alınmalıdır.
Bu bent kapsamında idare ve yüklenici arasında anlaşmazlığa neden olabilecek tereddüt aylık düzenli olarak hakedişlerin düzenlenmemiş olması veya şantiye defteri gibi belgelerin olmaması halinde 01/01/2024 itibarıyla kümülatif olarak kullanılan ödenek tutarının (e) tespitinde yaşanabilecektir.
Üçüncü durum ve hesaplama yöntemi- Cezalı çalışılan işlerde verilecek sürenin belirlenmesi
Üçüncü durum ve hesaplama yöntemi için uygulama esaslarının yukarıda belirtilen 8’inci maddesinin 3’üncü fıkrasının (c) bendinde aşağıdaki düzenlemeye yer verilmiştir.
“c) Gecikme cezası uygulanarak devam eden sözleşmelerde, uzatılacak süre cezalı çalışılan süre ile (b) bendine göre belirlenen sürenin toplamı dikkate alınarak belirlenir. Uzatılacak süreye karşılık gelen gecikme cezaları yükleniciye iade edilir.”
Uygulama esaslarında yer verilen bu düzenleme gereği gecikme cezası uygulanarak cezalı çalışma ile devam eden sözleşmelerde, yüklenicinin 15/02/2024 tarihine kadar (bu tarih dahil) süre uzatım başvurusunda bulunması halinde uzatılacak; süre cezalı çalışılan süre ile uygulama esaslarının yukarıda belirtilen 8’inci maddesinin 3’üncü fıkrasının (b) bendine göre belirlenen sürenin toplamı dikkate alınarak belirlenmesi ve idare tarafından buna göre süre uzatım kararı alınması gerekmektedir.
Bu bent kapsamında verilecek sürenin hesaplanmasının daha anlaşılır olması için konuyu bir örneklerle açıklayalım:
- İş programına göre hesaplanan süre yukarıda yer verilen örnekte olduğu gibi 85 gün olarak hesaplanmış olduğu (8’inci maddenin 3’üncü fıkrasının (b) bendine göre belirlenen süre),
- Yüklenicinin cezalı olarak çalışmış olduğu sürenin 100 gün olduğunu kabul edelim. Buna göre;
- Süre uzatımı: 85+100=185 gün, olarak hesaplanacaktır.
Bu durumda hesaplanan 185 günlük süre uzatımı 6 aydan (180 günden) FAZLA olduğu için yükleniciye verilecek süre 180 gün olacaktır. Dolayısıyla daha önce yükleniciden kesilen 100 günlük gecikme cezası da iade edilecektir.
Burada yüklenicinin cezalı olarak çalışmış olduğu süre 100 gün değil de 80 gün olsaydı
Süre uzatımı: 85+80=165 gün, olarak hesaplanacaktır. Bu durumda hesaplanan 165 günlük süre uzatımı 6 aydan AZ (180 günden) olduğu için yükleniciye verilecek süre 165 gün olacak ve daha önce yükleniciden kesilen 80 günlük gecikme cezası iade edilecektir.
Gündeme gelebilecek diğer bir durum ise cezalı olarak çalışılan ancak, kanun maddesinin Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdiği tarih olan 28/12/2023 tarihi ve sonrasında geçici kabulü onaylanan yapım işlerinde yüklenicinin başvurusu halinde verilecek süre uzatımının nasıl belirleneceğidir.
İşin geçici kabul tutanağının 29/12/2023 tarihinde onaylanmış olduğunu kabul edelim.
Bu durumda uygulama esaslarının 8’inci maddesinin 3’üncü fıkrasının (b) bendine göre yüklenicinin 01/01/2024 tarihi itibarıyla iş programına göre ödenek kullanım durumunun kümülatif olarak iş programına göre daha az ödenek kullanılmış olması söz konusu olmayacaktır. Dolayısıyla toplam sürenin hesaplanmasında 8’inci maddesinin 3’üncü fıkrasının (b) bendine göre belirlenen süre 0 (sıfır) olarak dikkate alınacaktır.
Yükleniciye verilecek süre uzatımı ise cezalı çalışılan süre dikkate alınarak belirlenecektir. Burada 6 ayı geçmeyen ve cezalı çalışılan sürenin tamamı süre uzatımı olarak verilecektir.
Örnek vermek gerekirse cezalı çalışılan süre 190 gün ise, 190 günlük cezalı çalışma süresi 6 aydan fazla olacağı için yükleniciye verilebilecek süre uzatımı 180 gün olacaktır.
Cezalı çalışılan süre 190 gün değil de 150 gün olması halinde, 150 günlük cezalı çalışma süresi 6 aydan az olacağı için yükleniciye cezalı olarak çalışılan sürenin tamamı olan 150 gün, süre uzatımı olarak verilecektir.
Süre uzatımı olarak verilen süreye karşılık gelen gecikme cezaları da yükleniciye iade edilecek.
Süre Uzatım Hesabı İle ilgili AMP Yazılım tarafından hazırlanan hesaplama motorundan sözleşmeniz özelinde uzatılacak süreyi hesaplayabilirsiniz.
AMP Yazılım Süre Uzatımı Hesaplama Motoruna buradan ulaşabilirsiniz.