İhale Kararı ve Sözleşmeye Ait Damga Vergilerinin İadesi

İhale kararı ve sözleşmeye ait damga vergilerinin iadesi uygulamalarına geçmeden önce 488 sayılı Damga Vergisi Kanununda yer verilen bazı düzenlemelere değinmek faydalı olacaktır.

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu Düzenlemeleri

488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtlar Damga vergisine tabidir. Bununla birlikte vergiye tabi kağıtların hükümlerinin yenilenmesi, uzatılması, değiştirilmesine devrine ilişkin işlemlerde Damga Vergisine tabidir.

Bir kağıdın tabi olacağı verginin belirlenmesi için o kağıdın mahiyetine bakılır ve buna göre (1) sayılı tabloda yazılı vergisi bulunur.

Bir nüshadan fazla olarak düzenlenen kâğıtlardan, maktu vergiye tabi olanların her bir nüshası ayrı ayrı aynı miktarda; nispi vergiye tabi olanların ise sadece bir nüshası damga vergisine tabidir. Nispi vergide, kağıtlarda yazılı belli para, maktu vergide kağıtların mahiyetleri esastır. Belli para terimi, kağıtların ihtiva ettiği veya bunlarda yazılı rakamların hasıl edeceği parayı ifade eder.

Damga Vergisinin mükellefi ise kağıtları imzalayanlardır. Ancak, Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların Damga Vergisini kişiler öderler.

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu düzenlemelerine göre resmi daireden maksat; genel ve özel bütçeli idarelerle, il özel idareleri, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları, belediyeler ve köylerdir.
Bu dairelere bağlı olup ayrı tüzel kişiliği bulunan iktisadi işletmeler resmi daire sayılmamaktadır.

Damga Vergisi makbuz karşılığı veya istihkaktan kesinti yapılması şekillerinden biriyle ödenir.

Resmi dairelerin ilgili memurları kendilerine ibraz edilen kağıtların Damga Vergisini aramaya ve vergisi
hiç ödenmemiş veya noksan ödenmiş olanları bir tutanakla tesbit etmeye veya bunları tutanağı düzenlemek üzere, vergi dairesine göndermeye mecburdurlar.

(1) SAYILI TABLO Damga Vergisine Tâbi Kâğıtlar

Daha önce ifade edildiği üzere 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtlar Damga vergisine tabidir. Buna göre ihale kararı ve sözleşmelerde uygulanacak olan damga vergileri ile ilgili oranlar aşağıdaki tabloda verildiği şekildedir.

İhale süreçlerinin birden fazla aşamadan oluşması ve çeşitli uyuşmazlık konularında idari ve yargı başvuru süreçlerinde değerlendirilmesi nedeniyle alınan ihale kararları veya yapılan sözleşmeler iptal edilebilmektedir. Bu durumlarda haliyle ilgili gerçek veya tüzel kişiler tarafından ödenen ihale kararı ve sözleşme damga vergilerinin iadesi gündeme gelebilmektedir.

İhale kararlarına ilişkin Damga Vergisinin İadesine İlişkin Uygulama

488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tablonun yukarıda verilen “Kararlar ve mazbatalar” başlığı altındaki düzenlemede şikâyet veya Kamu İhale Kurumuna itirazen şikâyet ya da yargı kararı üzerine ihalenin iptal edilmesi hâlinde, bu ihale kararına ilişkin damga vergisi ret ve iade olunacağı ifade edilmiştir.

İhale kararlarına ait damga vergisinin hangi durumlarda iade edileceğine ilişkin detaylı açıklamalara ise  29/09/2016 tarihli ve 29842 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği (Seri No: 60)’nde yapılmış olup, ihale kararları yönünden bu Tebliğ çerçevesinde işlem yapılmaktadır.

Tebliğin 7’nci maddesinde “İhale kararlarına ilişkin damga vergisi uygulaması” ile ilgili aşağıdaki hususlara yer verilmiştir.

“Damga Vergisi Kanunu uyarınca, yazılıp imzalanan veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenerek herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan, yani hukuken tekemmül eden kağıtlarda damga vergisi alacağı doğmaktadır. Bu nedenle, hukuken tekemmül eden kağıda konu işlemin daha sonra çeşitli sebeplerle iptali damga vergisinin iadesini gerektirmemektedir.

488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tablonun II/2 fıkrası uyarınca, Kanunun 8 inci maddesinde tanımlanan resmi dairelerin aldıkları ihale kararları ile resmi daire olmasa dahi kamu tüzel kişiliğini haiz kurumların aldıkları ihale kararları damga vergisine tabi bulunmakta olup, söz konusu kararların ilgililerince imzalanması (ihale makamının onayını gerektiren durumlarda ihale makamının onayı ve imzası) ile bu kağıtlar hukuken tekemmül etmekte ve damga vergisine konu teşkil etmektedir.

Kamu İhale Kanunu kapsamındaki ihale makamı olan kurum ve kuruluşlara şikayet veya Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet ya da yargı kararı üzerine ihalenin iptal edilmesi nedeniyle hükmünden kısmen veya tamamen yararlanılmayan ihale kararına ait damga vergisi ret ve iade edilecektir.”

Bu düzenlemeler çerçevesinde ihalenin şikayet başvurusu üzerine idare tarafından veya itirazen şikayet başvurusu üzerine Kamu İhale Kurum tarafından ya da yargı kararı üzerine ihalenin iptal edilmesi halinde ihale kararı damga vergisinin iadesi gündeme gelecektir.

İhale kararı damga vergisinin iadesinin talebi ile ilgili başvurular nasıl yapılacak?

488 sayılı Kanunun 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında, sürekli damga vergisi mükellefiyeti bulunan mükelleflerce mükellefiyetlerinin bulunduğu vergi dairelerine,

488 sayılı Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sürekli damga vergisi mükellefiyeti bulunmayan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince, gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine,

Ödemenin vergi daireleri dışındaki muhasebe birimlerine yapılmış olması durumunda, yukarıda belirtilen ilgili vergi dairesine,

başvurulması durumunda iade işlemi gerçekleştirilebilecektir.

Başvuru sırasında aşağıdaki belgelerin ibraz edilmesi gerekmektedir.

1. Damga vergisinin ödendiğine dair makbuz/vergi dairesi alındısı,
2. İhalenin iptal edildiğine ilişkin tevsik edici belge,
3. İhale makamından (idareden) ihalenin ne kadarının gerçekleştiğine ilişkin alınacak yazı.

ÖRNEK: (A) Üniversitesi tarafından ihalesi yapılan “A BLOK HİZMET BİNASI YAPIM İŞİ” (M) İnşaat San. Tic. Ltd. ve Şti. uhdesinde kalmıştır. Söz konusu işe ilişkin olarak alınan ihale kararı istekliye tebliğ edilmiş ve istekli tarafından da ihale kararına ait damga vergisi ödenmiştir. Daha sonra ihalenin diğer istekliler tarafından dava konusu yapılması neticesinde, mahkeme tarafından ihalenin iptaline karar verilmiştir. Bu nedenle, (M) İnşaat San. Tic. Ltd. ve Şti. ihale kararı için ödediği damga vergisinin iadesini talep etmiştir.

Söz konusu ihalenin iptali nedeniyle, ihale kararının hükmünden yararlanılmayan kısmına isabet eden damga vergisi iade olacaktır. İhale kararının yararlanılmayan kısmına ilişkin tespit idare tarafından yapılacaktır. Herhangi bir imalat yapılmamış ve işe başlanılmamış ise ihale kararına ilişkin damga vergisinin tamamı iade olacaktır.

Sözleşmeye Ait Damga Vergisinin İadesine İlişkin Uygulama

28 Aralık 2023 Tarihli ve 32413 Sayılı Resmî Gazete yayımlanan 7491 sayılı Kanunun 21’inci maddesiyle 488 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı tablonun II. Kararlar ve mazbatalar başlıklı bölümünün (2) numaralı fıkrasının parantez içi hükmünde yer alan “ihale kararının” ibaresi “ihale kararı ve ihaleye ilişkin olarak ihale makamı ile düzenlenen sözleşmenin” şeklinde değiştirilmiştir. 28/12/2023 tarihinde yürürlüğe giren bu değişiklik sonrası söz konusu fıkra aşağıdaki gibi düzenlenmiştir.

“2.İhale Kanunlarına tabi olan veya olmayan resmi daire ve kamu tüzel kişiliğini haiz kurumların her türlü ihale kararları (4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki kurum ve kuruluşlara şikâyet veya Kamu İhale Kurumuna itirazen şikâyet ya da yargı kararı üzerine ihalenin iptal edilmesi hâlinde, bu ihale kararı ve ihaleye ilişkin olarak ihale makamı ile düzenlenen sözleşmenin hükmünden yararlanılmayan kısmına isabet eden damga vergisi ret ve iade olunur.)”

Buna göre 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli (1) sayılı tablonun yukarıda verilen “Kararlar ve mazbatalar” başlığı altındaki “Sözleşmenin düzenlenmiş olması durumunda sözleşmeye ilişkin damga vergisi ret ve iade edilmez” şeklindeki düzenleme Anayasa Mahkemesi’nin 13/12/2022 tarihli ve E.: 2022/125, K.: 2022/162 sayılı Kararı ile iptal edilmesi sonrasında 7491 sayılı Kanunun 21’inci maddesiyle, bu fıkranın parantez içi hükmü yukarıdaki şekilde sözleşmenin de hükmünden yararlanılmayan kısmına isabet eden damga vergisi ret ve iade edilmesi yönünde değiştirilmiştir.

Sözleşmeye ait damga vergisinin hangi durumlarda iade edileceğine ilişkin detaylı açıklamalara ise 27 Ocak 2024 Tarihli ve 32442 Sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği (Seri No: 69)’nde yapılmış olup, sözleşmeler yönünden bu Tebliğ çerçevesinde işlem yapılacaktır.

“Damga vergisinde vergiyi doğuran olay kağıtların düzenlenerek hukuken tekemmül etmesi olup, Kanunda aksine bir düzenleme olmadığı müddetçe hukuken tekemmül eden ve verginin konusuna giren bir kağıdın hükmünden istifade edilmemiş olması veya kısmen istifade edilmiş olması, o kağıdın bir hususu ispat ve belli edebilecek belge olma vasfını ortadan kaldırmayacağı gibi kağıt tekemmül ettikten sonra, kağıda konu muamelelerin iptal edilmiş olması vergilendirmeyi etkilemeyecektir.

7491 sayılı Kanunun 21 inci maddesiyle yapılan değişiklik ile birlikte, Kamu İhale Kanunu kapsamındaki ihale makamı olan kurum ve kuruluşlara şikayet veya Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet ya da yargı kararı üzerine ihalenin iptal edilmesi halinde, ihale kararında olduğu gibi, ihale makamı ile düzenlenen sözleşmenin hükmünden kısmen veya tamamen yararlanılmayan kısmına isabet eden damga vergisi de ret ve iade edilecektir. “

Tebliğde yer verilen bu düzenlemeler çerçevesinde ihalenin şikayet başvurusu üzerine idare tarafından veya itirazen şikayet başvurusu üzerine Kamu İhale Kurum tarafından ya da yargı kararı üzerine ihalenin iptal edilmesi halinde ihale kararında olduğu gibi, düzenlenen sözleşmenin hükmünden kısmen veya tamamen yararlanılmayan kısmına isabet eden damga vergisinin iadesi gündeme gelecektir.

Sözleşmeye ait damga vergisinin iadesinin talebi ile ilgili başvurular nasıl yapılacak?

488 sayılı Kanunun 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında, sürekli damga vergisi mükellefiyeti bulunan mükelleflerce mükellefiyetlerinin bulunduğu vergi dairelerine,

488 sayılı Kanunun 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sürekli damga vergisi mükellefiyeti bulunmayan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince, gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine,

Ödemenin vergi daireleri dışındaki muhasebe birimlerine yapılmış olması durumunda, yukarıda belirtilen ilgili vergi dairesine,

başvurulması durumunda iade işlemi gerçekleştirilebilecektir.

İhale kararında olduğu gibi, başvuru sırasında aşağıdaki belgelerin ibraz edilmesi gerekmektedir

1. Damga vergisinin ödendiğine dair makbuz/vergi dairesi alındısı,
2. İhalenin iptal edildiğine ilişkin tevsik edici belge,
3. İhale makamından ihale konusu işin ne kadarının gerçekleştiğine ilişkin yazı.

Örnek 1: (K) Belediyesi tarafından ihalesi yapılan “12 Ay Süreli Yemek Hizmeti Alımı İşi” (Y) Yemek Hizmetleri Ltd. Şti. uhdesinde kalmış, söz konusu işe ilişkin olarak 1/6/2023 tarihli ihale kararına ve 16/6/2023 tarihinde imzalanan sözleşmeye ait damga vergisi ödenmiştir. Daha sonra ihalenin diğer katılımcılar tarafından dava konusu yapılması neticesinde, mahkeme tarafından 15/1/2024 tarihli kararla ihalenin iptaline karar verilmiştir. Bunun üzerine, (Y) Yemek Hizmetleri Ltd. Şti. ihale kararı ve sözleşme için ödediği damga vergisinin iadesini talep etmiştir.

Söz konusu ihalenin mahkeme kararına istinaden iptali nedeniyle, ihale kararının ve ihaleye ilişkin olarak ihale makamı ile düzenlenen sözleşmenin hükmünden yararlanılmayan kısmına isabet eden damga vergileri iade olunacaktır.

Örnek 2: Milli Eğitim Bakanlığı tarafından ihalesi yapılan “Hizmet Binası Yapım İşi” (A) İnşaat Ltd. Şti. uhdesinde kalmış, söz konusu işe ilişkin olarak 2/1/2024 tarihli ihale kararına ve 10/1/2024 tarihinde imzalanan sözleşmeye ait damga vergisi ödenmiştir. Daha sonra Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet üzerine işe başlanılmadan 15/1/2024 tarihli Kamu İhale Kurumu kararıyla ihale iptal edilmiştir. Bunun üzerine, (A) İnşaat Ltd. Şti. ihale kararı ve sözleşme için ödediği damga vergisinin iadesini talep etmiştir.

Söz konusu ihalenin Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet üzerine işe başlanılmadan iptal edilmesi nedeniyle, hükmünden yararlanılmayan ihale kararına ve ihaleye ilişkin olarak ihale makamı ile düzenlenen sözleşmeye ait damga vergilerinin tamamı iade olunacaktır.

Son olarak özellikle ifade etmek gerekirse sözleşmeye ait damga vergisinin iadesine ilişkin bu tebliğ (Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği (Seri No: 69)) 28/12/2023 tarihinden geçerli olmak üzere 27/01/2024 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu nedenle sözleşmeye ait damga vergisinin iadesine yönelik başvurularda bu tarih (28/12/2023) dikkate alınacaktır.

Ayrıca, yukarıda yer verilen mevcut düzenlemelere göre ihalenin şikayet veya itirazen şikayet başvurusu üzerine Kamu İhale Kurum tarafından ya da yargı kararı üzerine ihalenin iptal edilmemesi halinde gerek ihale kararının gerekse sözleşmeye ait damga vergilerinin iadesi gündeme gelmeyecektir.