Revize kelimesi sözlük anlamı olarak düzeltmek, tekrar gözden geçirmek, yenilemek olarak ifade edilmektedir. İhale mevzuatındaki uygulaması ise pozun artan miktarına göre sözleşme birim fiyatlarının düzeltilmesi, yenilenmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Revize birim fiyat uygulamasına ilişkin düzenlemeler ihale mevzuatımızda TİP Sözleşmenin 28.inci maddesinde ve Kamu İhale Genel Tebliğinin 52.inci maddesinde yer almaktadır.
Standart bir sözleşme hükmü olan revize birim fiyat hesabı miktar arttıkça sabit giderlerin azalacağı mantığına dayanır ve kamu yararı gözetilerek yapılmış bir düzenlemedir. Teklif birim fiyatlı işlerde yüklenici tarafından teklif edilen birim fiyatlar üzerinden ödeme yapılması esasken, uygulama sürecinde iş kalemi miktarının sözleşmede belirlenin miktarın çok üzerinde artması durumunda kamunun bu artıştan zarar görmemesi amacıyla kurgulanmıştır. İş kaleminin miktarı arttıkça fiyatı aşağı düşecek ve revize kesintisi artacaktır. Böylece miktarların hatalı belirlenmesinden kaynaklı olarak yüklenicilere yapılacak fazla ödemeler önlenmiş olur.
Revize birim fiyat hesaplanabilmesi için aşağıdaki iki şart birlikte aranır;
- İşin devamı sırasında iş kaleminin miktarında %20’yi aşan artışın meydana gelmesi,
- Toplam artışın aynı zamanda sözleşme bedelinin %1’ini geçmesi
İş kalemine ilişkin bu iki şartın birlikte gerçekleşmesi durumunda artışın sözleşme bedeli içindeki payı nispetinde ilgili iş kalemine ait birim fiyat revize edilir ve iş kaleminin yüzde yirmiyi aşan kısmı revize birim fiyat üzerinden ödenir.
Revize birim fiyat uygulaması ön veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılan teklif birim fiyatlı yapım işlerinde olup anahtar teslim götürü bedel işlerde revize birim fiyat hesabı yapılmaz. Ayrıca eski eser işlerde revize oranları da farklılık göstermektedir. Revize birim fiyat hesabında yapılan %20’lik artış kontrolü pozun miktarında oluşacak artışı ifade etmektedir, poz bazlı artış oranları %20’nin üstene çıkabilecekken projedeki toplam artış oranı ilk sözleşme bedelinin %20’sini geçemeyecektir.
TİP Sözleşme
28.2. İş kalemi miktarının değişmesi
28.2.1. Herhangi bir iş kaleminin miktarında, işin devamı sırasında %20’yi aşan artışın meydana gelmesi ve toplam artışın aynı zamanda sözleşme bedelinin yüzde 1’ini geçmesi halinde, artışın sözleşme bedeli içindeki payı nispetinde ilgili iş kalemine ait birim fiyat aşağıda gösterildiği şekilde revize edilir ve bu iş kaleminin yüzde yirmi artışı aşan kısmına revize birim fiyat üzerinden ödeme yapılır.
R = F x [ 1 – (A x F) / S ]
S = Sözleşme bedeli ( TL),
F = İş kaleminin birim fiyatı (TL / ….),
A = İş kaleminde meydana gelen artış miktarı (Adet, mt, m2 vb.),
R = Revize birim fiyat (TL / ….).”
28.2.2. (Ek madde: 30/09/2020-31260 R.G./13. md. yürürlük:20/10/2020 (28.2.1) maddesi uyarınca hesaplanan revize birim fiyat, o iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kâr ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatı geçemez. İş kalemine ait resmi analiz ve rayiçlerin bulunmaması halinde ise, bu fiyat Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22 nci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları dikkate alınarak hesaplanır.
Kamu İhale Genel Tebliği
Madde 52-Yapım işlerinde iş kalemi miktarının değişmesi
52.1. Birim fiyatlı işlerde herhangi bir iş kaleminin (sözleşmede yer alan ya da yeni fiyatla sözleşmeye dahil olan iş kalemi) miktarında, işin devamı sırasında sözleşmesinde yer alan iş kalemi için sözleşmede belirtilen iş kalemi miktarında; yeni fiyatla sözleşmeye dahil edilen iş kalemi için ise yeni fiyat oluşturulurken projesine göre tespit edilip idare tarafından onaylanan iş kalemi miktarında %20’yi aşan artışın meydana gelmesi (örnekteki gibi, bu iş kaleminde %50’lik bir artış olması halinde) ve bu toplam artışın aynı zamanda sözleşme bedelinin yüzde 1’ini (örnekteki gibi %2,5) geçmesi halinde, artışın sözleşme bedeli içindeki payı nispetinde ilgili iş kalemine ait birim fiyat aşağıda gösterildiği şekilde revize edilir ve bu iş kaleminin yüzde yirmi artışı aşan (örnekteki gibi, %50-%20=%30 ‘luk kısmına) kısmına revize birim fiyat üzerinden ödeme yapılır.
R = F x [ 1 – (A x F) / S ]
S = Sözleşme bedeli ( TL),
F = İş kaleminin sözleşme birim fiyatı (TL / ….),
A = İş kaleminde meydana gelen toplam artış miktarı (adet, mt, m2 vb.),
R = Revize birim fiyat (TL / ….)
52.2. (Ek madde: 30/09/2020-31260 R.G./13. md. yürürlük:20/10/2020) 52.1. maddesi uyarınca hesaplanan revize birim fiyat, o iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatı geçemez. İş kalemine ait resmi analiz ve rayiçlerin bulunmaması halinde ise, bu fiyat Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22 nci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları dikkate alınarak hesaplanır.
Buna göre, (52.1) maddesinde yer alan örnekteki iş kaleminin hesaplanan revize birim fiyatının (487,50 TL/m3),
a) İş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatın (örneğin 450 TL/m3) üzerinde olması halinde, iş kalemine ait nihai revize birim fiyat iş kaleminin resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatı olan 450 TL/m3 olarak belirlenecektir. Anılan iş kaleminde sonradan yeni iş artışları olması ve (52.1) maddesinde yer alan formüle göre hesaplanan revize fiyatın (örneğin 425 TL/m3), iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyattan (450 TL/m3) düşük olması halinde, revize birim fiyat 425 TL/m3 olarak dikkate alınacaktır.
b) İş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatın (örneğin 500 TL/m3) altında olması halinde, nihai revize birim fiyat 487,50 TL/m3 olarak belirlenecektir.
Sayısal Örnek :
Örnek olarak; 1.000.000.-TL sözleşme bedeli üzerinden ihale edilen bir yapım işinde iş kalemi miktarının değişmesi sonucundaki revize fiyatın hesabı;
Hakediş Bilgileri :
S (Sözleşme bedeli) : 1.000.000.-TL
F (İş kaleminin sözleşme birim fiyatı) : 500 TL/m3
A1 (İş kaleminin sözleşmedeki miktarı) : 100 m3
A2 (İş kaleminin uygulamadaki miktarı) : 150 m3
%20 Miktar Kontrolü :
A (İş kalemindeki toplam artış miktarı) : 150-100 = 50 m3
İş kalemindeki toplam artış yüzdesi : (150-100)/100 x 100 = %50 > %20
%1 Sözleşme Bedeli Kontrolü :
İş kalemindeki toplam artış tutarı : 50 x 500 = 25.000 TL
Sözleşme bedeline göre artış yüzdesi : (25.000/1.000.000) x 100 = %2,5 > %1
Revize birim fiyat : 500 x [1-(50×500)/1.000.000] = 487,50 TL/m3
Revize birim fiyat mevzuatına göre her iki şartın sağlanması sebebiyle %20’yi aşan metraj miktarı olan 30 m3’ün hakediş ödemesini 487,50 TL olarak gerçekleştirilmelidir.
Revize Birim Fiyat Hesabında Mevzuat Değişikliği
Revize birim fiyat hesabına ilişkin 08.08.2019 ve 30.09.2020 tarihlerinde olmak üzere iki önemli yapısal düzenleme yapılmıştır.
08.08.2019 Tarihinde yayımlanan mevzuat düzenlemesi 18.08.2019 tarihinde yürürlüğe girdi. Yapılan bu düzenleme ile yeni fiyatla sözleşmeye sonradan dahil edilen iş kalemleri içinde revize birim fiyat hesabı yapılacağına yönelik düzenleme getirildi.
Sözleşmeye sonradan eklenen kalemler için ilanı veya duyurusu 17.08.2019 ve öncesi olan işlerde revize birim fiyat hesabı yapılamazken ilanı veya duyurusu 18.08.2019 ve sonrası olan işlerde revize birim fiyat hesaplanması yapılacaktır.
Bu noktada dikkat edilmesi gereken temel husus yeni fiyatla sözleşmeye dahil edilen iş kalemlerinin miktarının ilk iş artış hesabında tam olarak belirlenmesidir. Artan imalatların miktarını belirlerken işin tamamlanmasına kadar toplamda ne kadar ihtiyacımız olduğunun ilk artış hesabında doğru tespit edilmesi gerekir. Çünkü belirlediğimiz bu miktar bizim için revize birim fiyat hesabında sözleşme miktarı olarak kabul edilecek ve işin devamı sırasında bu kalem için revize şartları oluşması durumunda revize birim fiyat hesabı yapılacaktır. Yani sözleşmeye sonradan eklediğimiz iş kaleminin miktarında ilk iş artışında tespit ettiğimiz miktarın %20’sinden fazla artış olursa ve artan tutar sözleşme bedelinin %1’ini geçerse bu kalem için revize birim fiyat hesabı yapılır.
Örnek: 550.000,00 TL Sözleşme bedelli bir işte, sözleşmemizde olmayan “15.550.1001-Kare ve dikdörtgen profillerle pencere ve kapı yapılması ve yerine konulması” pozunu 1.500 kg’lık miktar tespiti ve 13,50 TL birim fiyat ile iş artışı kapsamında sözleşmeye dahil ettiğimizde ve bu poz için yapım sürecinde 2.250 kg imalat yapılması durumunda artan 750 kg’lık miktarın sözleşme miktarının (ilk belirlediğimiz miktarın) %20’sini geçmesi [750 > (1.500×20)/100 : 300 Kg], toplam artış tutarının da sözleşme bedelinin %1’ini geçmesi [750 x 13,50 : 10.125,00 > 5.500,00] nedeniyle revize birim fiyat hesabı yapılacaktır.
30.09.2020 Tarihinde yayımlanan mevzuat düzenlemesi 20.10.2020 tarihinde yürürlüğe girdi. Yapılan bu düzenleme ile resmi idareler tarafından yayınlanmış bir pozun pozun revizeye girmesi durumunda hesaplanan revize birim fiyatının iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçlerle hesaplanan (%25 oranında kar ve genel gider dahil) birim fiyatı geçemeyeceği, özel pozlarda ise yapım işleri genel şartnamesinin 22’nci maddesine göre hesaplanan birim fiyatı geçemeyeceği kuralı getirildi.
Yapılan bu düzenleme yıllara sari bir işte resmi idareler tarafından yayınlanmış pozun revizeye girmesi durumunda hangi yılın fiyatını geçmeyeceği, özel pozlar için fiyat tespiti yapılırken hangi tarihin esas alınacağı (ihale tarihi, revizeye giriş tarihi vb.) belirsizlikler içermektedir.
Revize Birim Fiyat Zorunlu mu?
Teklif birim fiyatlı işlerde revize birim fiyat hesabının yapılması yasal bir yükümlülüktür. Revize birim fiyat hesabının yapılmaması ya da yanlış yapılması durumunda kamu zararı oluşacaktır. Konuya ilişkin örnek kararları incelediğimizde;
Anılan işe ait hakediş raporu ekinde yer alan yapılan işler listesinin incelenmesinde, ABB14 pozlu …Yolu Bir Tabaka Astarlı Bitümlü Sathi Kaplama Yapılması (Tip-1) (Kırılmış ve Elenmiş Ocak Taşı ile) imalatında, sözleşmenin 28.2.1’inci maddesinde belirtilen şartların gerçekleşmiş olmasına rağmen, revize birim fiyat kesintisinin yapılmadığı; bir başka ifadeyle, toplam imalat tutarının tamamı için teklif birim fiyattan ödeme yapılmak suretiyle kamu zararına sebebiyet verildiği tespit edilmiştir. (13.09.2018 Tarihli ve 263 No’lu Sayıştay 7. Dairesi Kararı)
Anılan Sözleşme hükmü çerçevesinde işin devamı sırasında imalat kalemlerinin gerçekleşme miktarında %20’den fazla artış olduğu ve bu artış nedeniyle sözleşme bedelinde %1’den fazla artış gerçekleştiği halde söz konusu imalat kalemlerine revize birim fiyat hesaplanmadan ödeme yapılmıştır. Bunun sonucunda da …. TL kamu zararına neden olunmuştur. (14.11.2019 Tarihli ve 700 No’lu Sayıştay 6. Dairesi Kararı)
Yapım işlerinde iş kalemi miktarlarında %20’yi aşan artışların meydana gelmesi halinde artışların sözleşme bedeli içindeki payı nispetinde ilgili iş kalemine ait birim fiyatın revize edilmesi ve bu artan iş kaleminin %20 artışı aşan kısmına revize birim fiyat üzerinden ödeme yapılması gerekmektedir. Ancak söz konusu yapım içinde revize birim fiyat, aşağıda tabloda gösterildiği üzere hatalı uygulanmış ve bu suretle yükleniciye fazla ödemede bulunulmuştur. (31.01.2019 Tarihli ve 332 No’lu Sayıştay 7. Dairesi Kararı)
Mevcut işte Sözleşme eki teklif birim fiyat cetvelinde sanat yapıları iş grubu içinde Tünel başlığının altında T -211/1 poz nolu Donatı Çeliği St III imalatına ilişkin birim fiyat yer almış olmasına karşın sonradan yapımına karar verilen aç –kapa tünelde inşasında kullanılmak üzere aynı analiz, tarif ve fiyat ile AT-104 poz nolu Donatı Çeliği St III imalatına ilişkin yeni birim fiyat tespiti yapılmıştır. Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22 nci maddesinden de anlaşılacağı üzere sözleşme eki teklif birim fiyat cetvelinde yer alan birim fiyatın aynen kullanılması ve ayrıca söz konusu birim fiyatın da Sözleşmenin 31 inci maddesi hükmü gereği revize edilmesi gerekmektedir.
Sanat yapıları iş grubu içinde Aç-kapa tünel başlığı altında kullanılsa da revize fiyat uygulanması istenen iki birim fiyat (T -211/1 ve AT-104) arasında herhangi bir farklılığın bulunmadığı, aynı analiz, tarif ve fiyat ile aynı iş kalemi olduğu görülmektedir.
Sözleşmesinin revize fiyat uygulamasına yönelik 31’inci maddesinde açıkça “Sözleşme eki birim fiyat teklif cetvelinde yer alan herhangi bir iş kaleminin miktarında, işin devamı sırasında %20’yi aşan artışın meydana gelmesi ve bu artışın aynı zamanda sözleşme bedelinin yüzde 1’ini geçmesi halinde…” revize fiyat yapılacağı belirtilmiş, her bir iş grubu için ayrı hesap edileceğine dair bir ibareye yer verilmemiştir. Dolayısıyla aralarında hiçbir fark bulunmayan bu iki birim fiyatın aynı iş kalemi olarak değerlendirilmesi ve sözleşme hükümlerine göre revize fiyat uygulamasına tabi tutulması gerekmektedir. (Sayıştay Temyiz Kurulu, 04.10.2016 Tarihli ve 42204 Nolu Kararı)
Karma Sözleşmelerde Revize Birim Fiyat Hesabı
Karma sözleşmelerde revize birim fiyat hesabı yapılırken dikkat edilmesi gereken temel nokta her sözleşme türünün kendi kuralları çerçevesinde değerlendirilmesidir. Karma bir projede hem teklif birim fiyatlı hem de anahtar teslim götürü bedel kısımda yer alan iş kaleminin revize birim fiyat hesabı yapılırken sadece teklif birim fiyat kısmındaki miktarı ve teklif birim fiyat kısmına ilişkin sözleşme bedeli esas alınacaktır.
Örnek; 5.000.000,00 TL bedeli karma bir projede (Anahtar Teslim Götürü Bedel; 3.500.00,00 TL, Teklif Birim Fiyatlı 1.500.000,00 TL) hem AGB kısmında hem de TBF kısmında yer alan 15.150.1005 Beton pozu için revize birim fiyat hesabı yapılırken pozun TBF kısmındaki miktar artışı ile TBF kısmının sözleşme bedeli (1.500.000,00 TL) esas alınacaktır.
Hakediş Bazında Kümülatif Revize Birim Fiyat Hesabı
Revize birim fiyat uygulamasında dikkat edilmesi gereken diğer bir önemli hususta revize birim fiyat hesabının toplam miktarın üzerinden yapılmasıdır. Revize birim fiyat hesaplanan pozun miktarında artış oldukça revize birim fiyat hesabının her seferinde toplam artış miktarı üzerinden yeniden yapılması ve revize birim fiyat kesintisinin de toplam üzerinden hesaplanması gerekir.
Konuyu bir örnek üzerinden açıklayacak olursak;
Sözleşme miktarı 7 ton olan ve 1. Hakedişte 15 ton 2. Hakedişte de 5 ton (toplamda 20 ton) yapılan “15.160.1004 – Ø 14- Ø 28 mm nervürlü beton çelik çubuğu, çubukların kesilmesi, bükülmesi ve yerine konulması” imalatı için revize birim fiyat hesabı aşağıdaki gibi olacaktır.
| Sözleşme Bedeli (s) = 1.500.000,00 TL | 1. Hakediş | 2. Hakediş | ||
a. | Toplam İmalat Miktarı (Kümülatif) | 15 Ton | 20 Ton | |
b. | Sözleşme Miktarı | 7 Ton | 7 Ton | |
c. | Artış Miktarı | c : a–b | 8 Ton | 13 Ton |
d. | Artış Yüzdesi | d : (c/b)x100 | 114,29 | 185,71 |
e. | Sözleşme Birim Fiyatı | e | 4.362,90 TL | 4.362,90 TL |
f. | Artış Tutarı | f : c x e | 34.903,20 TL | 56.717,70 TL |
g. | Sözleşme Tutarına Göre Artış %’si | g : (f/Sözleşme Bedeli) x 100 | 2,33 | 3,78 |
h. | Revizeye Esas Miktar | h : a – (b x 1,2) | 6,6 Ton | 11,6 Ton |
i. | Revize Birim Fiyat | i : e x [1-(c x e)/s] | 4.261,38 TL | 4.197,93 TL |
j. | Revize Birim Fiyatıyla Tutar | j : h x i | 28.125,11 TL | 48.695,99 TL |
k. | Sözleşme Birim Fiyatıyla Tutar | k : h x e | 28.795,14 TL | 50.609,64 TL |
l. | Düşülmesi Gereken Tutar | l : k – j | 670,03 TL | 1.913,65 TL |
Yukarıdaki tabloyu incelediğimizde sözleşme miktarı 7 ton olan 15.160.1004 pozu için 1. Hakedişte 8 ton fazla yapılarak toplamda 15 ton imalat yapılmış ve 6,6 Tonu revizeye girmiştir. Artan 8 ton üzerinden de 4.261,38 TL revize birim fiyat hesabı yapılmıştır. Yani 1. Hakedişteki 15 tonluk imalatın 8,4 Tonunu sözleşme birim fiyatı olan 4,362,90 TL’den öderken 6,6 Tonunda 4.261,38 TL lik revize birim fiyatından ödenmesi gerekir.
Aynı poz için 2. Hakedişte 5 ton daha imalat yapılarak toplamda (15+5) 20 tonluk imalat yapılması durumunda;
- Revize birim fiyat hesabının toplam artış miktarı olan (20 – 7) = 13 Ton üzerinden hesaplanması
- Revize ödemesinin de revizeye giren toplam miktar (11,6) üzerinden yapılması gerekir.
2. Hakedişteki revizeye esas 11,6 Tonu kontrol ettiğimizde 6,6 tonu birinci hakedişten 5 tonu da ikinci hakedişten gelmektedir. 6,6 Ton için ilk hakedişte 4.261,38 TL’den ödeme yapılırken aynı miktar için ikinci hakedişte 4.197,93 TL’den ödeme yapılması gerekir.
1. Hakedişte revizeye esas olan 6,6 Ton için hakedişlerdeki revize ödemesini baktığımızda
- 1. Hakediş; 6,6 x 4,261,38 = 28.125,11 TL
- 2. Hakediş; 6,6 x 4.197,93 = 27.706,34 TL
Revize birim fiyat hesabının toplam artış miktarı üzerinden yapılması ve revizeye giren toplam miktarında hesaplanan son revize birim fiyat üzerinden ödenmesi gerekir. Revizeye giren poz için hakediş sürecinde imalat yapılması devam ettikçe pozun revize birim fiyatı aşağı düşecektir. Revize ödemesinin revizeye giren toplam miktar üzerinden ve hesaplanan son revize birim fiyatla yapılması gerekir.
Hakedişlerde gerçekleştirdiğimiz bu hesabın son hali metrajların nihai hesabı olan kesin hesap aşamasında gerçekleştirilir.
AMP Kurumsal Hakediş ve Yaklaşık Maliyet programını kullanarak revize birim fiyat hesabını güncel mevzuat üzerinden doğru, hızlı ve eksiksiz olarak hesaplayabilirsiniz. AMP Kurumsal Hakediş ve Yaklaşık Maliyet programı ile;
- İş artış oranını artan imalatlar için revize birim fiyat kesintisini dikkate alarak hesaplar. Böylece iş artış oranını en doğru şekilde hesaplayarak %20’lik iş artışını tam kullanabilirsiniz.
- Sözleşmeye sonradan eklenen pozlar için revize kesintisi uygulanıp uygulanmayacağını ihale tarihinize göre otomatik yapar.
