Sektör tarafından uzun zamandır beklenen Tasfiye Yasası yürürlüğe girdi. 18.01.2019 Tarihli ve 30659 sayılı resmi gazete de yayınlanan “7161 nolu Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” la kamu ihale kanunun kapsamında iş yapan yüklenici firmalara uzun süredir bekledikleri tasfiye hakkı verilmiş oldu. Ülkemizde Haziran 2018’den beri ekonomide yaşanan sıkıntılar sebebiyle yapım işlerinin büyük bir çoğunluğunun mevcut sözleşme şartlarında devam ettirilmesi zorlaşmıştır. Piyasa koşullarında oluşan beklenmedik bozulmalar sonucunda yüklenici firmalar ağır ekonomik yükümlülükler ile karşı karşıya kalmışlardır. Yapılan bu düzenlemeyle yaşanan ekonomik zorluklar karşısında mağdur olan birçok kamu yüklenicisine sözleşmelerini tasfiye hakkı getirilmiştir.
Tasfiye ve devir işlemlerine ilişkin 7161 sayılı kanunla yapılan düzenleme aşağıda belirtilmiştir.
MADDE 32- 5/1/2002 tarihli ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“Sözleşmelerin tasfiyesi veya devri
GEÇİCİ MADDE 4- 31/8/2018 tarihinden önce 4734 sayılı Kanuna göre ihalesi yapılan (3 üncü maddesindeki istisnalar dâhil) ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla devam eden sözleşmeler, imalat girdilerinin fiyatlarında beklenmeyen artışlar meydana gelmesi nedeniyle, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonraki 60 gün içinde yüklenicinin idareye yazılı olarak başvurması kaydıyla, Hazine ve Maliye Bakanlığının görüşü alınarak idarenin onayına bağlı olarak feshedilip tasfiye edilebilir veya devredilebilir. Bu durumda devir alacaklarda ilk ihaledeki şartlar, devir tarihi itibarıyla aranacak olup devirden veya fesihten kaynaklanan kısıtlama ve yaptırımlar uygulanmaz. Yüklenimi ortak girişim tarafından yürütülen sözleşmelerde ortaklar arasında devir veya hisse devirlerinde ilk ihaledeki yeterlik şartları aranmaz. Sözleşmesi feshedilen veya sözleşmeyi devreden yüklenicinin teminatı iade edilir. Bu fıkra kapsamında devredilen sözleşmeler ile bu fıkra kapsamına girmekle birlikte devredilmeyen sözleşmelerde, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonraki 60 gün içinde yüklenicinin idareye yazılı olarak başvurması kaydıyla süre uzatımına ilişkin kısıtlama ve şartlara tabi olunmaksızın Hazine ve Maliye Bakanlığının görüşü alınarak idare tarafından süre uzatılabilir.
Sözleşmenin bu madde kapsamında feshedilerek tasfiye edilmesi veya devredilmesi durumunda yüklenici, fesih veya devir tarihine kadar gerçekleştirdiği imalatlar dışında idareden herhangi bir hak talebinde bulunamaz. Yüklenici tarafından, işin idarece uygun görülecek can ve mal güvenliği ile yapı güvenliğine yönelik tedbirlerin alınması şarttır. Bu kapsamda düzenlenecek fesihnamelerden ve devredilecek sözleşmelerden damga vergisi alınmaz.”
Tasfiye Kararnamesinin Kapsamı Nedir?
Yapılan yasal düzenleme incelendiğinde işlerin tasfiyesinin ana mesele olduğu bariz bir şekilde görülmektedir. Yapılan bu yasal düzenlemenin kapsamı aşağıda belirtilmiştir;
- Bu düzenleme ihale tarihi 31.08.2018 ve öncesi olup 18 Ocak 2019 tarihi itibari ile devam eden işleri kapsar.
- Yüklenici firma 60 gün içinde idareye yazılı başvuruda bulunmalı. 18 Ocak 2019 itibari ile 60 günlük sürede başlamış bulunmakta.
- Tasfiye ve devir talep edilecek işler için Hazine ve Maliye Bakanlığının görüşü alınacak. Hazine ve Maliye Bakanlığından görüş istenmesine ilişkin gerekçe ve detay belirtilmediği için durum yüklenici firmalar ve kurumlar açısından belirsizlik uyandırmıştır. Kanaatimiz hazinenin bütçe giderlerindeki denge açısından görüş vereceğidir.
- İdare onayı verilecek. İdare onayına neden ihtiyaç duyulduğu da tam olarak anlaşılamamıştır. İlk akla gelen soru hangi şart ve tür işler için onay verilmeyecek. Neden bu konunun ucu açık bırakılmıştır. İdareler tasfiye edilecek işleri değerlendirirken imalat girdilerini dikkate alarak beklenmeyen fiyat artışlarının işe etkisini net olarak ortaya koymalıdır.
Bunlar akla takılan ve kanun görüşmelerinden beri konuşulan konulardır. Yapım sözleşmelerinde tasfiye hesap görme işleminde ise süreç anahtar teslim götürü bedel ve teklif birim fiyatlı işlerde farklı şekilde yürütülecek, teklif birim fiyatlı işlerde tasfiye süreci daha kolay tamamlanabilecektir.
Teklif Birim Fiyatlı İşlerde;
Öncelikli olarak tasfiye edilecek yapım işi için kesin hesap işlemleri yapılır. Bunun için yüklenicinin gerçekleştirdiği imalatların kesin metraj çıkarılır. Kesin metrajın bulunması ile birlikte hesap görme işlemi kolayca tamamlanabilecektir. İdare ve Yüklenicinin metraj miktarlarında mutabık olmaları yeterlidir.
Anahtar Teslim Götürü Bedel İşlerde;
Anahtar Teslim Götürü Bedel işler için hesaplar maalesef bu kadar basit değildir. Karşımıza bir çok ihtilaflı ve kritik nokta çıkabilmektedir. Bunlar;
- Ödemeye esas pursantaj listesinde bulunmayan fakat projede bulunan imalatlar
- Sözleşme miktarlarının olmaması
- İmalat fiyatlarının olmaması
Şimdi dilerseniz gelin beraber durumu inceleyelim.
İmalat Cetvelinin Oluşturulması
Bildiğiniz üzere Anahtar Teslim Götürü Bedel işlerde işin tamamına teklif verilmektedir. İşin yürütülmesine esas belgelerimiz ihale aşamasında verilmiş olan proje ve mahal listesidir, birde sözleşme sonrası verilen ödemeye esas pursantaj listesidir. Uygulama sürecine baktığımızda işlerin bu aşamada biraz karışabildiğini görmekteyiz. Şöyle ki proje ve mahal listesinde bulunan imalatların bir kısmı pursantaj listesinde bulunmayabilir. Söz konusu bu imalatların Pursantaj listesinde bulunmaması yapılmayacağı anlamına gelmez. Proje ve mahal listesinde bulunan tüm imalatlar Pursantaj listesinde bulunmasına bakılmaksızın yapılacaktır.
Bu sebeple tasfiye işlerde hesap kesme hakedişi düzenlerken yapılması gereken ilk iş, proje ve mahal listesinde bulunan tüm imalat kalemlerin tespit edilerek bir İmalat Cetveli oluşturulmasıdır. Sözleşme süresince iş artış ve azalış yapılmış ise imalat cetveli düzenlenirken artan ve azalan imalatlar ile sözleşmede olmayıp sonradan eklenen imalatlarında dikkate alınması gerekir.
İmalat Miktarlarının Hesaplanması
Anahtar Teslimi Götürü Bedel bir sözleşmede imalat miktarların belirtildiği resmi bir belge bulunmamaktadır. Bu sebeple oluşturduğunuz imalat cetvelinde bulunan kalemler için proje dikkate alınarak kesin metraj yapılmalıdır. Söz konusu kesin metraj hesabı iki aşamalı yapılacaktır;
- Önce projenin tamamının metrajı yapılacak. Bu süreçte işin başlangıcından bitişine kadar yapılması gereken tüm imalatların miktarları tespit edilir. İşin yapılması sürecinde iş artış ve azalışları varsa imalat miktarları bunlar da dikkate alınarak tespit edilir.
- Sonra, yüklenicinin gerçekleştirmiş olduğu imalatların metrajı çıkarılır.
Daha kolay olması açısından önerimiz önce projenin tüm metrajının çıkarılması, ardından bu veriler kullanılarak gerçekleştirilen imalatlara ait metrajın bulunmasıdır.
Peki projede gösterilmemiş ancak mahal listesinde tanımlanmış imalatları ne yapacağız? Bildiğiniz üzere ihale dokümanları öncelik sıralaması şu şekildedir: proje, mahal listesi ve teknik şartname (Yapım koşulları) olarak belirlenmiştir. Proje de bulunmayan ancak mahal listesi ve/veya teknik şartname de gösterilmiş imalatlar gerçekleştirilmesi gereken imalatlar olarak kabul edilir. Ancak böyle bir durumda söz konusu imalatlar metraj hesabında sayısal olarak hesaplanabilir olmalıdır. İhale dokümanları birbirini tamamlayıcı evraklar olarak değerlendirilmelidir ve aralarında çelişki olması durumunda öncelik sıralamasına göre değerlendirilmesi yapılmalıdır.
Örneğin mahal listesi ve/veya teknik şartname de “Binanın çevresine aydınlatma tesisatı yapılacaktır” şeklinde bir ibarenin bulunduğunu düşünelim. Söz konusu bu imalatın ne miktarı, ne de niteliği belirtilmediği için böyle bir durumda kesin hesap metrajına dahil edilmesi mümkün değildir.
Oysa ki bu ibare “Proje de detayları verilmiş bahçe duvarı boyunca 5 mt de bir, yüksekliği 2,5 mt, siperli ve 100 watt aydınlatma, dış ortam koşullarına uygun donanımda aydınlatma direkleri ve elektrik tesisatı yapılacaktır, TSE…. Standartlarına uygun” şeklinde yazılmış olsaydı, bu imalat hesaplanabilir olurdu.
Proje de bulunmayıp, mahal listesi ve/veya teknik şartname de bulunan imalatların metraj miktarları mutlaka hesaplanabilmeli aynı zamanda imalat detayları da tartışmaya da açık olmamalıdır.
Normal şartlar altında bir yapım işinin ifasında proje ile mahal listesinde çelişen ifadeler bulunması halinde idarenin takdiri esastır. Bu nokta da aşağıdaki gibi durumlar ile karşılaşılabilir.
Örneğin, projedeki bir iş yeri için döşeme seramik olarak belirtilmişken, mahal listesinde aynı iş yeri için mermer döşeme şeklinde belirtilmiş olabilir. Bu durumda imalat gerçekleştirilmiş ise metraj hesabında yerinde uygulanan imalat dikkate alınır, ancak imalat henüz yapılmamış ise kesin metraj hesabında hangi imalatın metrajının yapılacağı anlaşmazlık konusu olabilir. Bu konuda ki fikrimiz projenin öncelikli olması sebebiyle kesin metraj hesabında proje de belirtilmiş olan imalatın metrajının yapılması yönündedir.
İmalat Fiyatlarının Tespiti ve Gerçekleşme Oranın Tespiti
Teklif birim fiyatlı işlerde imalat fiyatları belirli olduğu için fiyat konusunda bir sıkıntı yaşanmazken anahtar teslim götürü bedel işlerde imalatların fiyatları belirli olmadığı için imalatların fiyatlarının belirlenmesi kısmı tasfiye hesabının en kritik noktasını oluşturur.
Anahtar teslim götürü bedel (ATGB) işlerde imalat kalemlerinin miktar ve birim fiyatları olmadığı için imalatlara ilişkin miktar ve fiyatları belirleyerek işin fiilen yapılmış kısmına ait bir gerçekleştirme oranını tespit ederiz. Bu oranın tespiti için farklı yollar ve yöntemler olmasına rağmen bizce en uygun yol birazdan bahsedeceğim hesap yöntemidir.
Anahtar Teslimi Götürü Bedel işlerde elimizde sözleşme bedeli, proje, mahal listesi, teknik şartname ve ödemeye esas pursantaj listesi bulunur. Tasfiye hesabında bu bilgilerden sadece proje, mahal listesi ve teknik şartname bilgileri dikkate alınır. Sözleşme bedeli ise işin fiili gerçekleşme oranı tespit ettikten sonra kullanacağımız bir veridir. Ödemeye esas pursantaj listesi tasfiye hesabında dikkate almayacağım bir veridir. Çünkü bu bilgilerin ihale aşamasında sunulmamış bir veri olduğunu kabul ediyorum. “Ödemeye Esas Pursantaj Listesi” poz veya poz grupları şeklinde belirtilmiş detaylı bir ödeme cetvelidir. Söz konusu bu bilgi ihalelerimizin %99’unda ihale öncesinde verilmediğinden tasfiye hesabında yok hükmündedir.
Proje ve mahal listesi üzerinden imalat cetvelini ve kesin metrajları belirledikten sonra belirlediğimiz bu imalat kalemlerinin birim fiyatlarının belirlenmesi gerekir. Tasfiye talebinin kabul tarihi baz alınarak birim fiyatlar tespit edilir. Yani 2019 yılının ilk 3 ayından bahsediyoruz. Tasfiye için başvurduğunuzu ve Mart 2019 da idare oluru aldığınızı düşünelim. Öncelikle resmi idarelere ait pozlar için Mart 2019 itibari ile yürürlükte olan kurum birim fiyatları kullanılır, sonrasında özel pozlar için ise Mart 2019 tarihi dikkate alınarak yeni fiyat tespiti yapılması gerekir.
Dikkat: Tasfiye hesabı 2019 yıl birim fiyatları üzerinden yapılmayacaktır, bu fiyatlar sadece işin gerçekleşme oranının tespiti için kullanılacaktır.
Bu aşamaya kadar imalatları, bu imalatlara ait miktarları (yapılması gereken ve yapılan) ve birim fiyatları belirlemiş olduk. Elimizdeki bu verileri kullanarak iki tane birim fiyat teklif cetveli oluşturmalıyız. Birincisi projemizin tamamına ait (yapılması gereken) miktar ve imalatları içeren birim fiyat teklif cetveli, ikincisi de işin yapılan kısımlarına ait miktar ve imalatları içeren birim fiyat teklif cetveli.
Oluşturduğumuz bu iki cetvelin toplam bedellerini oranladığımızda, işin fiili gerçekleşme oranını bulmuş oluruz.
Gerçekleşme Oranı = 2019 Yılı B.F. ile Gerçekleştirme Bedeli / 2019 Yılı B.F. ile Tüm Proje Bedeli
Tasfiye Hesap Kesme Hakediş Tutarı
Bir önceki aşamada hesapladığımız Gerçekleşme Oranı ile sözleşme bedelin çarpımı sonucu bugüne kadar yüklenici tarafından gerçekleştirilen imalatların toplam bedelini bulmuş oluruz. Bulduğumuz bu tutardan son hakedişin kümülatif bedelinin (fiyat farkı hariç) düşülmesi halinde yükleniciye ödenecek/kesilecek bedeli bulmuş oluruz.
Tasfiye yasası için AMP ‘nin bir çözümü var mı?
Evet, AMP Yazılım olarak kullanıcılarımızın çalışmalarına kesintisiz olarak devam edebilmeleri için Tasfiye Sürecindeki hesapları gerçekleştirebilecekleri ve ilgili evrakları otomatik olarak oluşturabilecekleri “Tasfiye Modülü”nü hızlıca AMP Kurumsal Hakediş ve Yaklaşık Maliyet (KHYM) programımıza ekledik.
KHYM programımıza eklenen bu benzersiz modül ile gerekli hesaplar hızlıca vehatasız bir şekilde yapılıp gerekli tüm raporlar kolayca alınabilir.
Tasfiye konusu işin hakedişleri KHYM’de yapılmış olsun veya olmasın farketmez, hesap kesme hakedişi bu modül ile hızlıca hazırlanabilir. Üstelik Karma Projeler için de tasfiye hesabı gerçekleştirilebilir.
Programımızdaki işlem adımlarından kısaca bahsedersek;
- Sözleşmedeki tüm pozlar sisteme girilir. (Varsa Hakedişten ya da YM’den pozlar çekilir.)
- Fiyatı olmayan pozlar program tarafından tespit edilir.
- İstenilen pozlara analizden fiyatlar hesaplanır ve aktarılır.
- Yüklenici ile idarenin karşılıklı olarak özel pozlar üzerinde fiyat anlaşması için ilgili Fiyat Tespit Tutanağının hazırlanır.
- Pozların “Gerçekleştirilmiş Miktar” ve “Tüm Proje Miktarları” tespit edilir. Miktar tespiti için ayrıntılı metraj ya da direkt miktar girişi yapılabilir.
- Yeşil defter hazırlanır. İstenirse nakliye hesaplanır.
- Yapılan işler listesinde “Gerçekleştirilmiş Tutarlar” ve “Tüm Proje Tutarlar” hesaplanır.
- Fiili Gerçekeşme Oranı, Gerçekleştirilmiş Tutar ve Tüm Proje Tutarı oranlanarak hesaplanır.
- Tasfiye hesap ödemesi hesaplanır.
- Tasfiye hesap ödemesinden kaynaklanan fiyat farkı hesapları gerçekleştirilir.
- Hakediş kapakları hazırlanır.
- Fesih ve Tasfiye Kabul Hesap Kesme Fişi hazırlanır.
- Yüklenicinin ödenecek/kesilecek tutarı belirlenmiş olur.
- Raporlar alınır.
- Hesap Kesme Hakedişini oluşturmak üzere, bugüne kadar yapılmış tüm metrajlar program tarafından birleştirilir.
- Hesap Kesme Hakedişine ait (varsa) düzeltme metrajları yapılır.
- Yeşil defter hazırlanır. İstenirse nakliye hesaplanır.
- “Hesap Kesmedeki Toplam Miktar” ile “Son Hakedişteki Toplam Miktar” arasındaki fark hesaplanır.
- Yapılan işler listesi hazırlanır ve ödenecek/kesilecek Fark Tutarları hesaplanır.
- İcmal hesaplanır.
- Tasfiye hesap ödemesinden kaynaklanan fiyat farkı hesapları gerçekleştirilir.
- Hakediş kapakları hazırlanır.
- Fesih ve Tasfiye Kabul Hesap Kesme Fişi hazırlanır.
- Yüklenicinin ödenecek/kesilecek tutarı belirlenmiş olur.
- Hakediş Özeti oluşturulur.
- Raporlar alınır.
Piyasanın ilk ve tek Tasfiye Hesabı Modülü AMP’de
